13. Κώστας Γεωργουσόπουλος, ''Δάσκαλε που δίδασκες'', εφημ. Τα Νέα / Πρόσωπα 21^ος , 18 Δεκ. 1999, σ. 46.

Κείμενο

Εν μέσω πρόωρων εορτασμών για την είσοδο σε ένα χρόνο στη νέα χιλιετία, θα επιμείνω σε μιαν έμμονη ιδέα που νομίζω πως αν δεν βρει έναν τρόπο, έτσι ή αλλιώς, να υλοποιηθεί, η ελληνική εκπαίδευση θα πάει από το κακό στο χειρότερο. 'Εχω γράψει επανειλημμένα πως εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δεν μπορεί να γίνει χωρίς άρδην αλλαγή στον τρόπο διδασκαλίας και στο περιεχόμενο διδασκαλίας. 'Αρα, καινούργιοι διδάσκοντες και νέα βιβλία.

'Οσον αφορά τα βιβλία, το γράψαμε και το ξαναγράψαμε, μίλησαν υπεύθυνα και τα επαγγελματικά σωματεία των καθηγητών. Πρόχειρα, συσσωρευτικά, πεπαλαιωμένα, κι όταν αποπειρώνται κάτι νέο, αυτό συμφύρεται με το παλιό, συνυπάρχει και συγχύζει. Αλλά, ας δεχτούμε πως υπάρχουν, και υπάρχουν, νέα αξιόλογα βιβλία με νέο, άγνωστο ως τώρα στην ελληνική εκπαίδευση περιεχόμενο. 'Η νέα βιβλία με καινούργια πρωτοφανή για την ιστορία μας γνώση, αλλά ακατάλληλα, αμέθοδα και αντιπαθή.

Ας δεχτούμε πως ήταν αναγκαιότητα πλέον η εισαγωγή στην εκπαιδευτική πράξη της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας και της Θεατρολογίας. Ποιος θα διδάξει αυτά τα μαθήματα; Το βιβλίο της Ξένης Λογοτεχνίας που εκπόνησαν το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, αλλά κυρίως το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, εισάγει στη σχολική πράξη με μέθοδο, προσοχή στην επιλογή, ωραίες μεταφράσεις κατατοπιστικούς προλόγους και σαφή σχόλια. Από τον Σαίξπηρ ως την Πολωνέζα νομπελίστρια Σιμπόρσκα ποίηση και πεζογραφία όλων των εποχών, όλων των σχολών, όλων των προσωπικών στυλιστικών επιτεύξεων.

Ποιος θα τα διδάξει αυτά τα υπέροχα κείμενα. Οι συγγραφείς του βιβλίου, και ανάμεσα τους ο Νάσος Βαγενάς, δάσκαλος ενήμερος της διδακτικής πενίας στη Μέση Εκπαίδευση, επειδή γνωρίζουν ότι κανείς θεωρητικά, εκ των πραγμάτων πάντως, δεν έχει τα τυπικά προσόντα να διδάξει με επάρκεια και σοβαρότητα αυτή την ύλη, ευχήθηκαν το βιβλίο όχι μόνο ως επιλογή των μαθητών να διδάσκεται αλλά και ως επιλογή να μην εξετάζεται και να μη βαθμολογείται. 'Αφησαν δηλαδή να εννοηθεί ότι καλό θα ήταν να διανεμηθεί στους μαθητές ως ελεύθερο ανάγνωσμα, και αν υφίστανται οι συνθήκες σε κάποια Λύκεια (προθυμία καθηγητών, διακαής πόθος μαθητών, επαρκής βιβλιοθήκη και προσπέλαση σε βιβλιογραφία) να διδάσκεται από ενήμερους εθελοντές καθηγητές πάντα ως ελεύθερο ανάγνωσμα με μόνο σκοπό την αναγνωστική του απόλαυση.

Η επιθυμία των συντακτών τον πρώτο χρόνο της εισαγωγής δεν εισακούστηκε, το μάθημα ήταν στην εξεταστέα ύλη ως επιλογή. Επιλογή μεν, υποχρεωτικό δε και βαθμολογούμενο.

Ποια είναι όμως η τραγική πραγματικότητα; Υπάρχει έστω και ένα τμήμα σε ελληνικό Πανεπιστήμιο, πλην των ξενόγλωσσων, που να διδάσκει ξένη λογοτεχνία; Υπάρχει έστω και για δείγμα ένας φοιτητής που να άκουσε στο Πανεπιστήμιο μια αράδα για τον Δάντη, τον Φλωμπέρ, τον Λαμαρτίνο, τον Παβέζε, τον Χάμσουν, τον Μπόρχες; 'Εστω και το όνομα του Θερβάντες, του Ραμπελαί, του Βοκκάκιου, του Κόλεριτς;

Οι φοιτητές των Αγγλικών, Γαλλικών, Γερμανικών, Ιταλικών και πρόσφατα των Ισπανικών Τμημάτων ακούνε για συγγραφείς που ευδοκίμησαν στις αντίστοιχες γλώσσες. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο καθηγητής των Αγγλικών σε ένα Λύκειο γνωρίζει περισσότερα και επαρκέστερα για τον 'Ελιοτ ή τον Πάουντ απ' όλους τους φιλολόγους των Ελληνικών όλης της εκπαιδευτικής περιφέρειας. Δεν φταίνε οι άνθρωποι, το πτυχίο που έλαβαν αναγράφει τίμια και ευανάγνωστα πως φοίτησαν και αποφοίτησαν επιτυχώς από Τμήματα Κλασικής Φιλολογίας, Νεοελληνικά, Αρχαιολογίας, Ιστορίας, Ψυχολογίας, Φιλοσοφίας, όπου, ορθά, πιθανόν, δεν διδάσκονται ξένες λογοτεχνίες. Κι όμως ακρίτως και αρχοντοχωριάτικα το μάθημα μπήκε στη Μέση Εκπαίδευση. Τυπώθηκαν με επιμέλεια και γούστο πολύχρωμα βιβλία και μία πρωία έφτασαν και διανεμήθηκαν δωρεάν στα Φουρνά Ευρυτανίας, στη Μακρακώμη Φθιώτιδος, στον Παλαμά Θεσσαλίας, στο 'Αργος Ορεστικόν, στην Αμοργό, στην Τσακωνιά, στον καταυλισμό της Αγίας Βαρβάρας και μετασεισμικώς στις σκηνές των 'Ανω Λιοσίων.

Οι ταλαίπωροι λυκειάρχες ανακοίνωσαν το νέο μάθημα και προέτρεψαν μαθητές να το προτιμήσουν. Και πέστε πως βρέθηκαν παιδιά φανατικά για γράμματα και το προτίμησαν. Ο ταλαίπωρος λυκειάρχης οφείλει να το αναθέσει σ' έναν φιλόλογο (έτσι λέγεται περιληπτικά, αλλά πού πτυχιούχος έχει μία από τις ειδικότητες που προανέφερα). Αν δεν βρεθεί πρόθυμος εθελοντής, δηλαδή άνθρωπος με ζήλο για την παγκόσμια λογοτεχνία, διαβασμένος, ενήμερος, με αξιόλογη βιβλιοθήκη και προσπέλαση σε πρόσφορη βιβλιογραφία, ο λυκειάρχης είναι υποχρεωμένος να το αναθέσει, θέλει δεν θέλει, σε κάποιον, συνήθως στο πιο πρόσφορο θύμα, τον νεότερο, τον νεοδιορισθέντα. 'Αντε να τολμήσει να αρνηθεί, να ισχυριστεί ό,τι πράγματι συμβαίνει, πως ούτε η ξένη λογοτεχνία τον απασχόλησε ποτέ, ούτε έχει πιθανόν ακουστά τον Καβαλκάντι, ούτε γνώριζει τον εικονισμό του Πάουντ. Θα τολμούσε να κατηγορήσει κανείς έναν Έλληνα δικηγόρο γιατί αγνοεί το φορολογικό σύστημα της Μάλτας, έναν απόφοιτο ελληνικού ωδείου γιατί αγνοεί την κινέζικη μουσική πεντάτονη κλίμακα;

Πώς όμως ο νεαρός ή στατιστικώς η νεαρή καθηγήτρια της Πελασγίας Φθιώτιδος ή του Χρυσού, που σφάζουν αρνιά στην ποδιά της Πενταγιώτισσας, που επιτέλους ύστερα από αναμονή ετών διορίστηκε ή κατόπιν εξετάσεων επέτυχε μια θέση στο Δημόσιο, θα τολμήσει να αρνηθεί να διδάξει πράγματα που δεν ξέρει. Θα μπει στην τάξη και θα επιλέξει ένα από τα δύο: ή θα αδιαφορήσει, θα συζητάει περί ανέμων και υδάτων με τα πάντα πρόθυμα για χαβαλέ παιδιά ώσπου να περάσει η τραγική διδακτική ώρα, ή θα βάζει τα παιδιά να διαβάζουν φωναχτά από το βιβλίο προλόγους, λογοτεχνικό ανθολογημένο κείμενο και σχόλια τσάτρα-πάτρα, αν είναι φιλότιμη θα προσπαθήσει να απαντήσει στις ερωτήσεις του βιβλίου, ψάχνοντας μαζί με τα παιδιά την απάντηση στο κείμενο. Λίγοι, μετρημένοι στα δάχτυλα, θα παθιαστούν, θα πεισμώσουν, θα κατεβάσουν βιβλία (αν διαθέτει η κωμόπολη που υπηρετούν), θα ενημερωθούν, θα κρεμαστούν στο τηλέφωνο επικοινωνώντας με φίλο συνάδελφο που ξέρει απ' αυτά, θα προσπαθήσουν να γίνουν τόσο επαρκείς; όσο χρειάζεται για να μη γίνονται ρεζίλι στην τάξη. Γιατί ο εφιάλτης κάθε φιλότιμου νεαρού κυρίως καθηγητή είναι ο πιθανός χαρισματικός μαθητής που ξέρει λογοτεχνία. Υπάρχουν πάντα σε κάθε Λύκειο, και στο πιο απομακρυσμένο, κάτι φανατικά παιδιά που δεν βλέπουν μόνο τηλεόραση. Αυτά ξέρουν και Μπόρχες και 'Ελιοτ και 'Εντγκαρ 'Αλλαν Πόε.

Πώς θα το αντιμετωπίσει αυτό το παιδί ο ανίδεος, δεν λέω ο αδιάφορος, ο φιλότιμος αλλά υστερών σε σχέση με τον μαθητή του δάσκαλος;

Υπάρχουν, θα πούνε οι αρχοντοχωριάτες υπεύθυνοι καρεκλοκένταυροι των εκπαιδευτικών μαγειρείων, κι βιβλία του καθηγητή. Τα έχετε δει; Αν δεν είναι τυφλοσούρτες του τύπου έτσι θ' απαντήσεις στην τάδε ερώτηση του βιβλίου, έτσι θα αντιμετωπίσεις τυχόν απορία επ' αυτού του θέματος (οι περισσότεροι διδάσκοντες κατ' ανάγκην το μάθημα, έχουν το βιβλίο του καθηγητή στην έδρα και απαντούν στους μαθητές διαβάζοντας...), είναι μια συσσώρευση παραθεμάτων από ποικιλίες πηγές, άγνωστες και απρόσιτες στον καθηγητή, που τον αντιμετωπίζουν ως κρετίνο και συνάμα τον ταπεινώνουν. "Να, ρε ανίδεε, στα δίνω μασημένα, μάθε τα και πες τα, αφού δεν σκαμπάζεις από σοβαρή λογοτεχνία".

Θέλετε τώρα να πληροφορηθείτε πώς διδάσκουν Θεατρολογία οι φιλόλογοι; Πόσα ξενύχτια πρέπει να κάνουν για να αποστηθίσουν εξωτικά ονόματα π.χ. Καλντερόν ντελά Μπάρκα, Λόπε ντε Βέγκα, Γκριμπογέντωφ, Οστρόφσκι, Μπερτολάτσι, Γουζέλης, Πάντιμος, Κατσαϊτης, Στανισλάβσκι, Ράινχαρτ κ.τ.λ.; Βάλτε τώρα με τον νου σας να διδάσκουν και εγχειρίδιο με 500 σοβαρά λάθη!!