3.1. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΦΕΚ 367 / 13-4-99, σ.4880 [= Πρόγραμμα Σπουδών Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στο Γυμνάσιο, σ.133-134]

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία στο Γυμνάσιο

"Στο σημασιολογικό επίπεδο επιδιώκεται συστηματικά η ετυμολογική σύνδεση της νέας με την αρχαία ελληνική, καθώς και ο σχηματισμός ετυμολογικά συγγενών λέξεων με προοπτική να συνειδητοποιηθεί η σημασία των λέξεων και να διευρυνθεί ο γλωσσικός κώδικας των μαθητών.

Τέλος, η συνολική μύηση των μαθητών στον αρχαίο λόγο συνδυάζεται πάντοτε με την άσκησή τους στη γλωσσική κατανόηση απλών κειμένων. Δεδομένου ότι το νόημα δεν βρίσκεται στη μεμονωμένη λέξη ή φράση, στρέφουμε συστηματικά την προσοχή των μαθητών όχι σε ανεξάρτητες λέξεις ή τύπους αλλά σε οργανωμένο λόγο και τους ασκούμε στη γλωσσική κατανόησή του. Το κείμενο θεωρείται ως οργανικό σύνολο, του οποίου τα μέρη σχετίζονται στενά μεταξύ τους και επομένως φωτίζονται και ερμηνεύονται αμοιβαία. Και ο μαθητής ασκείται να αξιοποιεί τον κατάλληλο γλωσσικό σχολιασμό, να εντοπίζει τα βασικά σημεία της δομής του κειμένου (ποιος ενεργεί και τι κάνει), να εκμεταλλεύεται τα συμφραζόμενα με ενεργητική κινητοποίηση όλων των πνευματικών του δυνάμεων, για να φτάσει στην κατανόηση του περιεχομένου ενός κειμένου.

Η πρωτοβάθμια αυτή κατανόηση συμπληρώνεται και ολοκληρώνεται με τη μετάφραση, η οποία είναι σύνθετη πνευματική/γλωσσική άσκηση, κατά την οποία δεν μεταγλωττίζεται τυπικά το αρχαίο κείμενο, αλλά αναζητούνται οι νοηματικά ισοδύναμες εκφράσεις της νέας ελληνικής, για να αποδώσει το νόημα και το χρώμα του αρχαίου λόγου. Και όπως είναι γνωστό όσο περισσότερο κατανοούν ένα κείμενο, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουν να το μεταφράσουν σωστά.

Επειδή μια τέτοια σύνθετη γλωσσική άσκηση προϋποθέτει μια προωθημένη γλωσσική κατάρτιση, την οποία δεν έχουν οι αρχάριοι μαθητές, γι' αυτό στην Α΄ τάξη και στην αρχή της Β΄ οι μαθητές περιορίζονται σε απλή μεταφορά στη νέα ελληνική φράσεων και προτάσεων της αρχαίας. Και μόνο από τη μέση περίπου της Β΄ τάξης και εξής ασκούνται συστηματικότερα στη μετάφραση ολόκληρου μικροκειμένου."

Πρόγραμμα Σπουδών Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στο Λύκειο, σ.156

"Η ερμηνευτική διαδικασία στηρίζεται στην αντίληψη ότι το κείμενο αποτελεί οργανικό σύνολο, του οποίου τα μέρη σχετίζονται στενά μεταξύ τους και επομένως φωτίζονται και ερμηνεύονται αμοιβαία. Έτσι ξεκινάει από μια συνολική θεώρηση του κειμένου, επισημαίνει τα θεματικά κέντρα και τη δομή του, προχωρεί αναλυτικά στη διερεύνηση του περιεχομένου και της μορφής και κλείνει με συνολική συνθετική εκτίμηση των ουσιωδών στοιχείων του κειμένου.

Στην αναλυτική φάση της η ερμηνευτική διαδικασία συμπληρώνεται και με τη μεταφραστική άσκηση για την απόδοση του αρχαίου σε άρτιο νεοελληνικό λόγο. Βασική επιδίωξη παραμένει να κρατήσει η μετάφραση τον χαρακτήρα της σύνθετης γλωσσικής άσκησης που διαπλέκεται με την ερμηνεία του κειμένου και τη συμπληρώνει. Με κανένα τρόπο η μετάφραση δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως υποκατάστατο του αρχαίου κειμένου, για να το απομνημονεύσουν οι μαθητές, ως γνωστικό αντικείμενο για τις εξετάσεις τους (προφορικές ή γραπτές) ή για να προχωρήσουν στη συνέχεια στην ερμηνεία του κειμένου από τη μετάφραση.

Κατά διαστήματα ενδείκνυται να ασκούνται οι μαθητές στην ανάγνωση και εκτίμηση της ποιότητας και άλλων μεταφράσεων, λογοτεχνικών ή μη, για την καλλιέργεια της γλωσσικής και ερμηνευτικής ευαισθησίας του. Σε προαιρετική βάση μπορεί και οι ίδιοι να ασκούνται σε λογοτεχνική μετάφραση αρχαίου κειμένου".