Αντωνυμική σχέση

Ο όρος δηλώνει ότι οι σημασίες δύο λεξημάτων βρίσκονται σε σχέση αντίθεσης ή ασυμβατότητας μεταξύ τους (π.χ. φωτεινός-σκοτεινός). Διακρίνουμε τρεις βασικές σχέσεις αντίθεσης:

α) δυαδική ή απόλυτη αντίθεση: είναι η σχέση του αμοιβαίου αποκλεισμού των σημασιών δύο λεξημάτων, δηλαδή σε περίπτωση ισχύος της μιας σημασίας δεν μπορεί να ισχύει η άλλη, π.χ. νεκρός-ζωντανός·

β) κλιμακωτή ή διαβαθμίσιμη αντίθεση: η σχέση αντίθεσης των δύο σημασιών δεν είναι απόλυτη: όταν δεν ισχύει η μια σημασία δεν συνεπάγεται ότι ισχύει αυτόματα η άλλη, όπως στην περίπτωση της απόλυτης αντίθεσης. Έτσι η αντιθετική σχέση του ζεύγους μαύρο-άσπρο επιδέχεται τουλάχιστον μια ενδιάμεση βαθμίδα γκρι·

γ) αντιστροφή: η αντιθετικότητα σε αυτή την περίπτωση γίνεται αισθητή ως σχέση δυο σημασιών που είναι συστατικά ενός ενιαίου πλαισίου, στο οποίο η μια σημασία συμπληρώνει ή ανακαλεί την άλλη, π.χ. δίνω-παίρνω, παππούς-εγγονός.

 

Επιστροφή στα περιεχόμενα του Α