ΣΧΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ Στο μέσο ακριβώς όλης της παράστασης, το κέντρο προς το
οποίο φέρνουν όλες οι κινήσεις και οργανώνεται όλη η σύνθεση, το σημείο
το οποίο τονίζεται και με την μεγάλη καμάρα της οροφής, βρίσκονται οι κορυφές
της φιλοσοφίας, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης πλαισιωμένοι από κατανυκτικούς
οπαδούς των. Αριστερά ο Πλάτων, μια θαυμάσια γεροντική φυσιογνωμία με το
δάκτυλο να δείχνη τον ουρανό, την κατοικία των ιδεών, φαίνεται να συζητή
έντονα με τον Αριστοτέλη που είναι δεξιά του σε ώριμη ανδρική ηλικία και
που με το χέρι του αναφέρεται στον κόσμο των φαινομένων και ζητά να τον
ξαναφέρη στην γη. Με τον Τίμαιο, το βιβλίο του που κρατά στο αριστερό
του χέρι και κάτω από τον βραχίονα, ο Πλάτων φαίνεται να υποδεικνύη πάλι
τον ουρανό, όπως και με τα Ηθικά, το βιβλίο που έχει ο Αριστοτέλης,
επιμένει στην ανάγκη του συγκεκριμένου, μας δίνουν θαυμάσια την ουσία της
διαφοράς των δυο συστημάτων. Ο καλλιτέχνης με ένα πραγματικά ανυπέρβλητο
τρόπο μορφοποιεί το περιεχόμενο αυτής της κοσμοθεωρητικής σύγκρουσης, που
βρίσκεται στην βάση όχι μόνο της φιλοσοφίας, αλλά και της πολιτικής και
κοινωνικής ζωής από τότε μέχρι σήμερα, κάνει πλαστικές αξίες και εκφραστικές
δυνατότητες τον εσωτερικό χαρακτήρα της.
 |
|
RAPHAEL
(1483-1520) |
Τα πρόσωπα που παρακολουθούν την συζήτηση από τις δύο πλευρές παρουσιάζονται
κυριολεκτικά απορροφημένα απ' αυτή, δίνουν την εντύπωση ότι έχουν χάσει τον
εαυτό τους, σ' αυτή την γιγαντομαχία στην οποία παρευρίσκονται. Και η αντίθεση
των δυο δασκάλων της ανθρώπινης σκέψης περνά στις μορφές που τους πλαισιώνουν,
συλλαμβάνεται από τα κάθετα αρχιτεκτονικά θέματα και μεταφέρεται στην καμάρα
και από δω επεκτείνεται προς το ύψος και το βάθος, προς τον χώρο και τον χρόνο.
Είναι αναμφίβολα εκπληκτικός ο τρόπος με τον οποίο ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί
κάθε στοιχείο της ζωγραφικής επιφάνειας, για να τονίση και να εκφράση την
έκταση και το περιεχόμενο των ιδεών που αντιμετωπίζονται και να μεταφέρη σε
πλαστικές αξίες και ζωγραφική γλώσσα τις φιλοσοφικές θέσεις....
Το έργο στο σύνολό
του δεν επιβάλλεται μόνο με την συγκρότηση και τον ρόλο των διαφόρων ομάδων,
την ποικιλία και τον πλούτο των κινήσεων, την έκταση και την δύναμη των χαρακτηρισμών,
την συνεργασία των αρχιτεκτονικών θεμάτων με τα πρόσωπα, αλλά και με την δημιουργία
μορφών με πραγματική ζωή. Την ρυθμική οργάνωση την ολοκληρώνει η δύναμη των
πλαστικών τύπων, την αρχιτεκτονική άρθρωση η πολλαπλότητα των θεμάτων, το
ατομικό πλουτίζεται από το γενικό. Δεν περιορίζεται εδώ σε μια εξωτερική μηχανική
σύνδεση των διαφόρων θεμάτων ο καλλιτέχνης, αλλά σε μιά καθαρά οργανική σύνθεση,
που όλα ολοκληρώνουν με την συνεργασία την φωνή τους. Αρκεί να προσέξη κανείς
με τί τρόπο διαφοροποιούνται τα θέματα, χρησιμοποιούνται οι διάφοροι τύποι,
εκφράζονται τα διάφορα πρόσωπα, για να καταλάβη τις δυνατότητες του καλλιτέχνη.
Έτσι από τις ομάδες - πλαίσια, δεξιά τους δύο νέους που μερικοί θεωρούν ότι
είναι ο Ραφαήλ και ο Σοντόμα με τον Πτολεμαίο και τον Ζωροάστρη, αριστερά
τον Ζήνωνα και Επίκτητο, με την πυκνή οργάνωση, περνά δεξιά με μια καθοδική
γραμμή στην παρέα του Ευκλείδη και σχηματίζει μια πυραμίδα με αυτή του Πυθαγόρα.
Εδώ πάλι η παράσταση αναπτύσσεται με βάση διαφορετικά συνθετικά σχήματα στις
δυο πλευρές, από τις οποίες τύποι και μορφές μας επιβάλλουν να προχωρήσουμε
από τα έξω προς τα μέσα για να φτάσουμε στο σημείο όπου νοηματοδοτείται και
ολοκληρώνεται το σύνολο με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Έτσι τελικά το
έργο ολοκληρώνεται σαν ένα ορθογώνιο τρίγωνο που κορυφή του είναι οι κορυφές
της ανθρώπινης σκέψης και γωνίες του οι ομάδες του πρώτου επιπέδου αριστερά
και δεξιά ο Ζήνωνας και ο Ραφαήλ.
Με την πληρότητα και την σαφήνεια της σύνθεσης, την διαίρεση και την ρυθμική
οργάνωση του χώρου, την συνεργασία της αρχιτεκτονικής με τα άλλα θέματα, την
εκφραστική δύναμη και την πλαστική διατύπωση των μορφών, η παράσταση κερδίζει
από την μιά πλευρά το κλασσικό μεγαλείο της και από την άλλη την δυνατότητα,
να γίνη έκφραση της πιο ολοκληρωμένης ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Από το έργο
κυριολεκτικά αναδύεται μια πίστη στον άνθρωπο σαν φορέα της μοίρας του, μια
θάλεγε κανείς αποθέωσή του, η οποία τονίζεται ιδιαίτερα με τον τρόπο που εμφανίζονται
οι μορφές του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.