Κείμενο 2: Καραντζόλα, Ε. 1996. Γλωσσική ρύθμιση και "εθνική" γραμματική. Στο "Ισχυρές" και "ασθενείς" γλώσσες στην Ευρωπαϊκή 'Ενωση. 'Οψεις του γλωσσικού ηγεμονισμού (Πρακτικά ημερίδας, Θεσσαλονίκη 25 Απριλίου 1996), επιμ. Α.-Φ. Χριστίδης, 129-137. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, σελ. 132-133.
[...] Περισσότερο γνωστοί από το έργο τους στη φωνολογία και στην υφολογία, οι τσέχοι γλωσσολόγοι ανέπτυξαν από τις αρχές της δεκαετίας του '30 μια συγκροτημένη θεωρητική αντίληψη με πρακτικές απολήξεις για την "καλλιέργεια της γλώσσας". Tο 1932, έξι δηλαδή μόλις χρόνια από την ίδρυση του Γλωσσολογικού Kύκλου της Πράγας -γύρω από τον οποίο οργανώνεται μέχρι το 1948 η Σχολή της Πράγας- ξεκινά ένας κύκλος ραδιοφωνικών διαλέξεων γύρω από το θέμα της καλλιέργειας της τσεχικής γλώσσας, οι οποίες θα οδηγήσουν στη συγγραφή ενός συλλογικού τόμου που υπογράφεται από τους πέντε επιφανέστερους εκπροσώπους του Kύκλου (Havranek, Jakobson, Mathesius, Mukarovsky και Weingart). Aπό τον πλούσιο αυτό προβληματισμό, πιστεύω ότιαξίζει να συγκρατήσουμε τα ακόλουθα τρία σημεία:
Πρώτον, την ύπαρξη γενικών επιστημονικών αρχών που διέπουν τις κανονιστικές θεωρητικές παρεμβάσεις. Oι γενικές αυτές αρχές, όπως εκτίθενται στις Θέσεις του Γλωσσολογικού Kύκλου της Πράγας για την καλλιέργεια της γλώσσας, είναι: η ενίσχυση της σταθερότητας [stabilitι] της κοινής γλώσσας· η αποφυγή "ιστορικοποίησης" και ανακοπής της εξέλιξής της· η αποφυγή τεχνητής ενίσχυσης των διαφορών μεταξύ καθημερινής και λογοτεχνικής γλώσσας· τέλος η αποφυγή ισοπέδωσης [nivellement], με την κατάργηση των γραμματικών και λεξικών διπλοτυπιών, οι οποίες διαφοροποιούνται λειτουργικά.
Δεύτερον, την επιλογή της πρόσφατης λογοτεχνικής και ευρύτερης διανοητικής παραγωγής των τελευταίων 50 χρόνων (με άλλα λόγια της παρούσας γενιάς και της αμέσως προηγούμενης) ως βάσης για την ανάπτυξη της κοινής.
Tρίτον, την έννοια της εύκαμπτης τυποποίησης του Mathesius [...], σε αντιπαράθεση με την αυστηρή νόρμα των καθαρολόγων. Πρόκειται εδώ για ένα σημείο ύψιστης θεωρητικής αξίας διότι υπογραμμίζει την ανάγκη να προβλεφθούν κατάλληλα εργαλεία που θα επιτρέψουν τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου και την επέκταση των συντακτικών και άλλων δυνατοτήτων της γλώσσας, την ανάπτυξη με άλλα λόγια της δυναμικής της. Πράγματι, η μεγαλύτερη θεωρητική αδυναμία των δομικών προσεγγίσεων είναι οι αλλαγές που προκύπτουν από τη γλωσσική χρήση παρά τον κλειστό, αυτόνομο και άρα ακίνητο χαρακτήρα του γλωσσικού συστήματος [...]. H έννοια της εύκαμπτης τυποποίησης επιχειρεί να άρει αυτό το παράδοξο, προσφέροντας στο σύστημα της γλώσσας τη δυνατότητα να ενσωματώσει τις αλλαγές που γεννά η χρήση [...].