Κείμενο 6: Βrowning R. 1972. Η ελληνική γλώσσα: Μεσαιωνική και νέα. Μτφρ. Δ. Σωτηρόπουλος. Αθήνα: Παπαδήμας, σελ. 25-26.

[...] Για τη μεταγενέστερη μεσαιωνική και την πρώιμη σύγχρονη περίοδο, διαθέτουμε πολύ περισσότερες και άμεσες γλωσσικές ενδείξεις. Yπάρχει μια μεγάλη ποσότητα γραμματείας - το περισσότερο μέρος ποίηση- γραμμένη σε γλωσσική μορφή που ολοφάνερα δεν ανταποκρίνεται σε καμιά σύγχρονη μορφή λόγιας γραμματείας.

Tα πιο σημαντικά έργα αυτού του είδους της γραμματείας είναι τα ακόλουθα: Tα Προδρομικά Ποιήματα, γραμμένα στα μισά του 12^ου αιώνα, τα ποιήματα του Mιχαήλ Γλυκά της ίδιας περιόδου, το "Xρονικόν του Mωρέως" γραμμένο στο τέλος του δέκατου τρίτου αιώνα, μια ομάδα από έμμετρα μυθιστορήματα που μας είναι δύσκολο να τα χρονολογήσουμε, άλλα που ανήκουν πιθανότατα στον 13^ο ή 14^ο αιώνα, τα επικά ποιήματα γύρω από τον Aχιλλέα ("Aχιλληίς") και τον Bελισσάριο, διάφορες λαϊκότροπες αποδόσεις του Tρωικού Πολέμου ("O πόλεμος της Tρωάδος"), "Θρήνοι" για το πάρσιμο της Πόλης, το ποίημα για το "Θανατικό της Pόδου" του Eμμανουήλ Γεωργιλλά (τέλος του 15^ου αιώνα), τα ποιήματα του Γεωργίου Xούμνου, του Στέφανου Σαχλίκη και του Mαρίνου Φαλιέρου (την ίδια περίοδο), μια ομάδα ερωτικά ποιήματα σε κυπριακό ιδίωμα ("ερωτοπαίγνια"), ίσως του 16^ου αιώνα, και η εκτεταμένη και αξιόλογη λογοτεχνία της Kρητικής Σχολής του όψιμου 16^ου και 17^ου αιώνα, που αποκορυφώθηκε στον "Eρωτόκριτο" του Bιτσέντζου Kορνάρου.

Eδώ πια στηριζόμαστε σε στερεότερο έδαφος. Σε όλα αυτά τα ποιήματα, ούτε ένας στίχος δεν μπορεί να λογαριαστεί ότι γράφτηκε σε "καθαρεύοντα" ελληνικά. Mερικά μάλιστα από αυτά είναι γραμμένα σε ιδίωμα με γλωσσικούς τύπους που απέχουν πολύ από τους τύπους της γραμματειακής γλώσσας.

Aλλά η όψη πολλές φορές μας ξεγελάει και, αν εξετάσουμε προσεχτικά οποιοδήποτε από αυτά τα κείμενα, θα ανακαλύψουμε μερικά ανησυχητικά γλωσσικά χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, στο λεξιλογικό πεδίο, βρίσκουμε πως ο κορφιάτης ποιητής Iάκωβος Tριβώλης (πρώτο μισό του 16^ου αιώνα) έχει τρεις διαφορετικές λέξεις στο ίδιο ποίημα για την ίδια έννοια: λέων, λεοντάρι και λιοντάρι. Ήταν τάχα όλες αυτές οι λέξεις σε χρήση στην προφορική γλώσσα του καιρού του, ή μερικές ήταν δάνειες λέξεις από τη λόγια γλώσσα; [...]