Κείμενο 4: Κογκίδου, Δ., Τρέσσου-Μυλωνά, Ε. & Γ. Τσιάκαλος. 1997. Κοινωνικός αποκλεισμός και εκπαίδευση: η περίπτωση γλωσσικών μειονοτήτων στη δυτική Θεσσαλονίκη. Στο Θέματα διγλωσσίας και εκπαίδευσης, επιμ. Ε. Σκούρτου, 139-163. Αθήνα: Νήσος, σελ. 159-160.

Σχολική αποτυχία

Αναλύοντας τη σημασία του εκπαιδευτικού συστήματος για ομάδες που βιώνουν φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό, οι Birnbaum, Harm και Ortof υπογραμμίζουν, με βάση εμπειρίες από τα προγράμματα καταπολέμησης της φτώχειας στις ΗΠΑ, πλευρές που πρέπει και μπορούν να ληφθούν υπόψη μέσα στα σχολεία σε σχέση με τα παιδιά φτωχών ομάδων: "The school must instill in each child a desire for and an interest in learning. The child's basic needs for respect, belongingness and self-esteem are powerful determinants for learning. Through participating in the gratification of these needs the school can establish an atmosphere that serves to counteract some of the undermining influences in a child's environment. The low-income child can and needs to experience that learning contributes to his self-esteem, that he is capable of learning and that learning will bring future social and economic rewards. While schools cannot guarantee the latter, by fostering self-esteem they can provide hope and influence aspirations".

'Εχοντας τα παραπάνω ως δεδομένα διαπιστώνουμε ότι, ανεξάρτητα από τις προθέσεις των ιθυνόντων της εκπαιδευτικής πολιτικής στην Ελλάδα απέναντι στην ομάδα των Ποντίων, το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, ως οργάνωση και ως εκπαιδευτική πρακτική, ενέχει διαδικασίες αποθάρρυνσης, μείωσης της αυτοεκτίμησης και, κατ' αυτόν τον τρόπο, περιθωριοποίησης των παιδιών των Ποντίων. Μερικά χαρακτηριστικά:

• τα παιδιά των Ποντίων στο δημοτικό σχολείο έχουν προβλήματα κατανόησης και συνεπώς συμμετοχής σε όλα τα μαθήματα. Με την εγγραφή τους στο σχολείο τα παιδιά βρίσκονται ξαφνικά στην ίδια τάξη με συνομήλικούς τους γηγενείς μαθητές να παρακολουθούν μαθήματα σε μια γλώσσα που δεν καταλαβαίνουν. Δηλαδή το εκπαιδευτικό σύστημα (το σύστημα και όχι οι διδάσκοντες και οι διδάσκουσες) τα αναγκάζει σε σιωπή και τα στερεί από κάθε δυνατότητα συμμετοχής στο μάθημα. Είναι, κάτω από αυτές τις συνθήκες, φυσικό τα περισσότερα παιδιά ηλικίας γυμνασίου και λυκείου να μην παρακολουθούν καθόλου ή να διακόπτουν πολύ γρήγορα τη φοίτησήτους·
• τα παιδιά προτιμούν τη συντροφιά εκείνων των συμμαθητών/τριών που μιλούν την ίδια γλώσσα και έχουν τις ίδιες σχολικές εμπειρίες. Καθώς στους στόχους του εκπαιδευτικού συστήματος δεν συμπεριλαμβάνεται η διαμόρφωση σχέσεων επικοινωνίας μεταξύ των μαθητών/τριών -αντιθέτως μάλιστα τέτοιου είδους σχέσεις κατά τη διάρκεια του μαθήματος αποθαρρύνονται-, είναι φυσικό τα παιδιά των Ποντίων να μένουν μακριά από τους γηγενείς συμμαθητές τους, οι οποίοι άλλωστε έχουν δημιουργήσει τις παρέες και τις φιλίες τους ήδη από τα προηγούμενα χρόνια στο σχολείο·
• οι γονείς, με τα προβλήματα γλώσσας που οι ίδιοι αντιμετωπίζουν, δεν μπορούν να συμμετέχουν στις συναντήσεις γονέων και δεν μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους στα μαθήματα.