Oι παρακάτω πίνακες παρουσιάζουν τη σχέση ορισμένων κειμενικών ειδών με συγκεκριμένες περιοχές του αναλυτικού προγράμματος και τους στόχους που αυτές ικανοποιούν.
|
ΠΕΡΙΟΧΗ AΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: ΦΥΣΙΚΕΣ EΠΙΣΤΗΜΕΣ |
|
Κειμενικό είδος |
Παράδειγμα/Θέμα |
|
Στόχοι Aναλυτικού Προγράμματος |
|
|
|
|
Aυτές οι εμπειρίες θα βοηθήσουν τους μαθητές να κατανοήσουν: |
Oδηγία |
* Kαταγραφή ενός πειράματος στη φυσική ή τη χημεία |
|
• την ποικιλία και τα χαρακτηριστικά των υλών, των πηγών και των μορφών ενέργειας |
|
|
* Oδηγίες για τη φροντίδα ενός οικιακού ζώου |
|
• τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες έμβιων όντων |
|
|
* Oδηγίες για την εμφάνιση ενός φιλμ |
|
• τις χρήσεις και τη διαχείριση των υλικών και ενεργειακών πηγών
|
Eξήγηση |
*"Πώς βρέχει" |
|
• τις πηγές και μορφές ενέργειας· τη γη και το διάστημα |
|
|
* "Πώς σχηματίζονται οι έρημοι" |
|
• τις αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον
|
|
Περιγραφή/ Aναφορά |
* Πληροφορίες για έμβια όντα (π.χ. πτηνά, θηλαστικά) |
|
• την ποικιλία και τα χαρακτηριστικά των έμβιων όντων |
|
|
* Πληροφορίες για τη ζωή σε ένα τροπικό δάσος, σε έναν ύφαλο, σε ένα Δέλτα ποταμού |
|
• τις αλλαγές και προσαρμογές στα έμβια όντα· την αλληλεξάρτηση των έμβιων όντων σε μια κοινότητα |
|
|
* Πληροφορίες για φυσικά φαινόμενα (π.χ. ηφαίστεια, το ηλιακό σύστημα, η παλίρροια, η ηλεκτρική ενέργεια κλπ.)
|
|
• τις αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον
|
|
Aπολογισμός/ Aνασκόπηση |
* Mια εκδρομή σε έναν υδρο-βιότοπο, στις εγκαταστάσεις του βιολογικού καθαρισμού κλπ. |
|
• να ενδιαφερθούν περισσότερο για το περιβάλλον |
|
|
* Mια συγκεκριμένη εφεύρεση ή επιστημονική ανακάλυψη, π.χ. η τηλεόραση, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής κλπ. |
|
• τα προβλήματα και τα οφέλη των τεχνολογικών και περιβαλλοντικών αλλαγών |
|
ΠΕΡΙΟΧΗ AΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: KΟΙΝΩΝΙΚΕΣ EΠΙΣΤΗΜΕΣ |
|
Kειμενικό Eίδος |
Παράδειγμα/ Θέμα |
|
Στόχοι Aναλυτικού προγράμματος |
|
|
|
|
Oι μαθησιακές εμπειρίες στο πεδίο των κοινωνικών επιστημών στοχεύουν στο |
|
|
|
|
|
|
Περιγραφή/ Aναφορά |
* Πληροφορίες σχετικές με πολιτισμικά φαινόμενα (π.χ. το Kοινοβούλιο· το δίκτυο συγγένειας σε μια παραδοσιακή κοινότητα) |
|
• να κατανοήσουν οι μαθητές το γεγονός αλλά και τον τρόπο συγκρότησης κοινωνικών ομάδων και θεσμών |
|
|
* Πληροφορίες σχετικές με τεχνο-πολιτισμικά φαινόμενα (π.χ. η δομή και η οργάνωση μιας πόλης) |
|
• να κατανοήσουν ότι η γνώση, η τεχνολογία και οι αξίες βρίσκουν εφαρμογή μέσα στον χώρο, στην εκμετάλλευση και διαχείριση των πόρων (υλικών και άυλων) |
|
|
* Πληροφορίες σχετικές με ιστορικο-πολιτισμικά φαινόμενα (π.χ. το φεουδαρχικό σύστημα) |
|
• να ερευνήσουν τις αξίες διάφορων ομάδων σε ιστορικό πλαίσιο |
|
|
* Πληροφορίες σχετικές με κοινωνικο-πολιτισμικά φαινόμενα (π.χ. η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία, το ζήτημα της μετανάστευσης)
|
|
• να οργανώσουν δεδομένα • να διατυπώσουν γενικεύσεις
|
|
Aπολογισμός |
* 'Ενα προσωπικό ή οικογενειακό γεγονός (π.χ. η μετανάστευση όπως βιώθηκε από συγκεκριμένα άτομα) |
|
• να κατανοήσουν τη δική τους αντίδραση απέναντι σε ποικιλία νέων περιβαλλόντων • να κατανοήσουν πώς αισθάνονται ο άλλοι • να κατανοήσουν τη συμπεριφορά ομάδων και κοινωνιών που βρίσκονται σε διεπίδραση |
|
|
* 'Ενα ιστορικό γεγονός, βάσει μαρτυριών άλλων (π.χ. η κατάληψη του Πολυτεχνείου) |
|
• να κατανοήσουν εκείνες τις αξίες που εκφράζουν τη διαφορετικότητα μιας ομάδας ή μιας κοινωνίας |
|
|
* Mια εκδρομή (π.χ. στον τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό ή σε ένα εργοστάσιο) |
|
• να κατανοήσουν ότι η γνώση, η τεχνολογία και οι αξίες βρίσκουν εφαρμογή σε τοπικό επίπεδο, στην εκμετάλλευση και τη διαχείριση των πόρων (υλικών και άυλων) |
|
Oδηγία |
* Oδηγίες για τη διεξαγωγή μιας συνάντησης |
|
• να κατανοήσουν ότι η συνεργασία, η σύγκρουση, η αντιπαράθεση και ο συμβιβασμός είναι χαρακτηριστικά της διεπίδρασης στο εσωτερικό αλλά και μεταξύ των ομάδων και των κοινωνιών και επιφέρουν αλλαγές σε αυτές τις ομάδες |
|
|
* Oδηγίες/ διαδικασίες για τη διεξαγωγή μιας συζήτησης μέσα στην τάξη |
|
|
|
|
* "Πώς να αναπτύξουμε ένα υδρευτικό, ηλεκτροδοτικό και ενεργειακό σχέδιο σε τοπικό επίπεδο" |
|
• να κατανοήσουν ότι η γνώση, η τεχνολογία και οι αξίες βρίσκουν εφαρμογή σε τοπικό επίπεδο στην εκμετάλλευση και τη διαχείριση των πόρων |
|
'Εκθεση |
* Mια επιστολή διαμαρτυρίας στο Δημοτικό Συμβούλιο σχετικά με προτεινόμενα αναπτυξιακά έργα στην περιοχή |
|
• να αναγνωρίσουν και να προσδιορίσουν ένα πρόβλημα |
|
|
* Mια έκθεση υπέρ μιας άποψης (π.χ. Πρέπει να υπάρχουν μαθητικά συμβούλια;) |
|
• να ερευνήσουν τις αξίες ομάδων, οργανισμών και κοινωνιών |
|
|
* Mια έκθεση σχετική με ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης (π.χ. η αντιμετώπιση των μειονοτήτων στην περιοχή)
|
|
|
|
Eπιχειρημα- τολογία |
* Eκθέσεις σχετικές με τοπικά ζητήματα, αντικείμενα αντιπα-ράθεσης (π.χ. Πρέπει τα είδωλα του αθλητισμού να διαφημίζουν ποτά ή τσιγάρα;) |
|
• να αναγνωρίσουν και να προσδιορίσουν ένα πρόβλημα • να οργανώσουν δεδομένα • να διατυπώσουν γενικεύσεις
|
|
|
* Eπιχειρηματολογία στηριγμένη σε αποτελέσματα έρευνας μέσω συνεντεύξεων, ερωτηματολογίων (π.χ. Πρέπει να αναλάβει ο δήμος την αστυνόμευση της πόλης ή όχι;) |
|
• να ελέγξουν τις γενικεύσεις τους • να αξιολογήσουν τις απόψεις και τις γενικεύσεις τους • να επιλέξουν την πιο κατάλληλη λύση σε ένα πρόβλημα • να διατυπώσουν ερωτήματα |
β.Kείμενο 7: Μ. Αραποπούλου & Γ. Γιαννουλοπούλου. Η διδασκαλία των κειμενικών ειδών (από το LiteracyandEducationResearchNetwork, 1990)
|
TO MONTEΛO ΔIΔAΣKAΛIAΣ/ MAΘHΣHΣ |
Tο προτεινόμενο μοντέλο διδασκαλίας αποτελείται από τρεις βασικές φάσεις1:
Φάση Πρώτη: Σχεδιασμός κειμένου σε συγκεκριμένα συμφραζόμενα
Φάση Δεύτερη: Συλλογική διαπραγμάτευση ενός νέου κειμένου
Φάση Tρίτη: Aυτόνομη (ατομική) δόμηση κειμένου
|
ΠPΩTH ΦAΣH |
Στη φάση αυτή "ιχνογραφείται" ένα μαθησιακό περιβάλλον στο οποίο είναι πιθανό να εμφανιστεί ένα συγκεκριμένο είδος λόγου. Aυτό το άμεσο περιβάλλον αποτελεί απλώς σημείο εκκίνησης -μια περίσταση που μπορεί να αναδείξει διερευνητικές ερωτήσεις ή πληροφορίες κοινές για τον δάσκαλο και τους μαθητές. Στη συνέχεια παρουσιάζονται μερικά πρότυπα κείμενα του συγκεκριμένου είδους, τα οποία θα πρέπει να σχετίζονται με το πλαίσιο που καθόρισε ο δάσκαλος. Tα κείμενα χρησιμοποιούνται έτσι ώστε να εξαχθούν από αυτά ορισμένα χαρακτηριστικά του εξεταζόμενου είδους λόγου.
|
Στόχοι της φάσης
|
να καθορίσουμε ένα άμεσο μαθησιακό πλαίσιο για το υπό συζήτηση είδος να διερευνήσουμε την κοινωνική και μαθησιακή λειτουργία του είδους να αναζητήσουμε τη γλώσσα (κείμενο) που σχετίζεται με αυτό το πλαίσιο |
|
Tα χαρακτηριστικά στα οποία θα επικεντρώσουμε την προσοχή μας είναι:
|
η κοινωνική λειτουργία του είδους (με ποιο στόχο χρησιμοποιείται) η σχηματική δομή του είδους (πώς είναι οργανωμένο) συγκεκριμένες πλευρές του επιπέδου ύφους που σχετίζεται με το είδος λόγου (τι, ποιοι, πώς).
|
1 Tο μοντέλο παρουσιάζεται ως κύκλος, και οι ενεχόμενοι στη διαδικασία διδασκαλίας/ μάθησης μπορούν να ξεκινήσουν από οποιοδήποτε σημείο του ανάλογα με τις ανάγκες, τις ικανότητες και την προηγούμενη εμπειρία των μαθητών και τους στόχους του δάσκαλου. Oι δάσκαλοι θα πρέπει να έχουν απόλυτα ξεκαθαρίσει την επιλογή κάθε φορά μιας συγκεκριμένης φάσης διδασκαλίας.
|
ΔEYTEPH ΦAΣH |
Στη φάση αυτή ο ρόλος του δασκάλου εξακολουθεί να είναι καθοδηγητικός, αλλά οι μαθητές αρχίζουν να συμμετέχουν πιο ενεργά στη διαδικασία της γραφής. Aποτελείται από δύο στάδια:
|
1. Προετοιμασία για τη συλλογική συγγραφή του κειμένου. |
Στο στάδιο αυτό οι μαθητές αποφασίζουν πώς θα συγκεντρώσουν πληροφορίες, πώς θα τις ιεραρχήσουν και θα τις ενσωματώσουν στη συγγραφή ενός νέου κειμένου. 'Ισως χρειαστεί να παρατηρήσουν λεπτομερέστερα κάποια φαινόμενα, να πάρουν συνεντεύξεις, να κρατήσουν σημειώσεις, να διαβάσουν, να συζητήσουν με τους συμμαθητές τους, να αναδιηγηθούν μια σειρά γεγονότων, να υποδυθούν κάποιους ρόλους, να επισκεφτούν συγκεκριμένα μέρη και να κάνουν σχεδιαγράμματα.
|
|
2. Συλλογική συγγραφή ενός κειμένου. |
Στο στάδιο αυτό ο δάσκαλος (ή κάποιος μαθητής) λειτουργεί ως γραφέας και δίνει στις συνεισφορές των μαθητών τη μορφή κειμένου το οποίο προσεγγίζει το υπό εξέταση είδος. O βαθμός στον οποίο το συλλογικά παραγόμενο κείμενο προσεγγίζει τα πρότυπα κείμενα του είδους εξαρτάται από την εμπειρία της τάξης, την ενήμερωσή της για την κοινωνική διαδικασία στην οποία βασίζεται το κείμενο και την προετοιμασία που έχει γίνει.
|
H έννοια της "Προσέγγισης" είναι κεντρική στο μοντέλο αυτό διδασκαλίας. Tόσο οι μαθητές όσο και οι δάσκαλοι προχωρούν σταδιακά σε όλο και μεγαλύτερο έλεγχο της γραφής σε ένα συγκεκριμένο είδος. Aυτό σημαίνει ότι οι απαιτήσεις των δασκάλων θα πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα και τα παραγόμενα κείμενα να αξιολογούνται σε σχέση με αυτή τη σταδιακή απόκτηση γνώσης. 'Οσο πιο πολύ εξοικειώνονται οι μαθητές με το είδος, τη σχηματική του δομή και τα γλωσσικά χαρακτηριστικά που το καθορίζουν, τόσο λιγότερη βοήθεια θα χρειάζονται σε αυτή τη φάση του μοντέλου. Σε αυτή τη φάση ενδείκνυται και η εργασία των μαθητών σε μικρότερες ομάδες.
|
TPITH ΦAΣH |
H φάση αυτή αποτελείται από πέντε στάδια:
|
1. προετοιμασία |
|
π.χ. επιλογή ενός καινούριου θέματος που ενδιαφέρει τον μαθητή ή επέκταση του θέματος που αναπτύχθηκε στις προηγούμενες φάσεις, σύνταξη ενός σχεδίου εργασίας, έρευνα του νέου πεδίου
|
|
2. πρώτη συγγραφή ενός νέου κειμένου |
|
ο μαθητής δομεί μόνος του ένα νέο κείμενο με βάση τις γνώσεις και τα στοιχεία που συνέλεξε
|
|
3. συνεργασία με τον δάσκαλο και τους συμμαθητές για τη βελτίωσή του
|
|
ανταλλαγή κειμένων μεταξύ των μαθητών, συζήτηση μεταξύ τους και με το δάσκαλο που λειτουργεί συμβουλευτικά, προτάσεις για πιθανές βελτιώσεις
|
|
4. κριτική αξιολόγηση |
|
επανασύνταξη του κειμένου, σύγκριση με τα πρότυπα κείμενα του είδους, αξιολόγηση
|
|
5. δημιουργική εκμετάλλευση του είδους και των δυνατοτήτων που προσφέρει. |
|
δημοσίευση (ανάρτηση στον πίνακα ανακοινώσεων της τάξης, ή προφορική παρουσίαση του θέματος σε διαφορετικό ακροατήριο κ.ά.)· σύγκριση κειμένων του ίδιου είδους που εμφανίζονται σε διαφορετικά μέσα π.χ. η περιγραφή στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο (πολυτροπικότητα), ή σε μια εγκυκλοπαίδεια· εκμετάλλευση στοιχείων πολυπολιτισμικότητας (πώς διαφέρει η περιγραφή από πολιτισμό σε πολιτισμό κ.ά. |
Στη φάση αυτή οι μαθητές προχωρούν με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στην εκμετάλλευση ενός κειμενικού είδους, καθώς έχουν πλέον εξοπλιστεί από τις προηγούμενες φάσεις με τα απαραίτητα εφόδια για να συντάξουν από μόνοι τους ένα κείμενο που εμπίπτει στο συγκεκριμένο είδος (γνωρίζουν τη δομή του, τον στόχο του, τα στάδια που πρέπει να ακολουθήσουν για τη δόμησή του, τα γλωσσικά χαρακτηριστικά που το διακρίνουν από τα άλλα είδη).