Ο όρος νέα μυθολογία διαμορφώθηκε τον 18ο αι. από Γερμανούς στοχαστές, ποιητές και φιλοσόφους (Schelling, Hegel, Herder, Hölderlin, Schlegel). Το θεωρητικό αυτό πρόγραμμα περιλάμβανε τους όρους για την «ποίηση» ενός εγχειριδίου (αντίστοιχου των ομηρικών επών) θρησκευτικής, φυσικής, ηθικής, ιστορικής, ευρωπαϊκής αλλά και εθνικής παίδευσης. Στην ουσία, συνιστούσε έναν κώδικα κοινωνικής, πολιτικής, ηθικής και θρησκευτικής μεταρρύθμισης που λειτουργούσαν ως παράγοντες νομιμοποίησης της μυθολογίας και της τέχνης ως αξιών που υπερβαίνουν την όποια αισθητική απόλαυση και μετουσιώνονται σε δύναμη παιδείας και κοινωνικής αναμόρφωσης. Συνιστούσε όμως και ένα κώδικα για τη διαμόρφωση ενός νέου ποιητικού είδους, που θα συγκέντρωνε σε μια ανώτερη ενότητα τα χαρακτηριστικά των ρευμάτων που αναφέρθηκαν.
Με τις ποιοτικές αξίες που πρόβαλε (ηθικές, κοινωνικές, πολιτισμικές), η νέα μυθολογία θα μπορούσε να αποτελεί έμμεση κριτική στην εργαλειακή κατεύθυνση που είχε πάρει ο λόγος του Διαφωτισμού, ένα μέσο αντίδρασης στην εμπορευματική ορθολογικότητα της αξίας ανταλλαγής, στη νέα ιστορική κατάσταση της ανάπτυξης της ατομικής υποκειμενικότητας με τη συνεχώς αυξανόμενη απόσταση ανάμεσα στον «χώρο εμπειρίας» και τον «ορίζοντα προσδοκίας». Σε τέτοιου είδους περιπτώσεις ο άνθρωποςστρέφεται προς την ουτοπία είτε του μέλλοντος είτε του παρελθόντος. Και τέτοιο παρέμεινε το πρόγραμμα της νέας μυθολογίας μεαπολήξεις σε ολοκληρωτικά προγράμματα και καθεστώτα.
Εδώ δεν χρησιμοποιώ τον όρο με τη σημασία που έδωσαν σε αυτόν οι επινοητές του όρου, αλλά με τη σημασία της διαμόρφωσης μιας νεότερης παρα-μυθολογίας που βασίζεται σε παλαιότερους μύθους, όπως λ.χ. της ιστορίας της Γοργόνας που ρωτά τους ναυτικούς αν ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος, εξηγητικών ιστοριών παλαιότερων μύθων ή έργων τέχνης, όπως για τη Στοά των Ειδώλων. Φυσικά, υπάρχουν και λογοτεχνικά κείμενα, πεζά και ποιητικά, αρχαιόμυθα, που στηρίζονται δηλαδή σε μύθους στους οποίους προσδίδεται λογοτεχνικότητα.