 |
Το ζήτημα της γλώσσας στην εκπαίδευση |
|
Το ζήτημα της γλώσσας στην εκπαίδευση |
 Σ ε λ ί δ α 4 / 5 . |
Πρόσφατα είχαμε μια αξιόλογη αύξηση του ενδιαφέροντος για τις ψυχολογικές θεωρίες του Vygotsky που προωθήθηκαν από επιστήμονες όπως οι Wertsch (1985) και Wells (1989). Στο έργο του Vygotsky, η γλώσσα είναι ουσιαστική για τη μάθηση. Το σύστημα της γλώσσας εσωτερικοποιείται στα πρώτα χρόνια της ζωής και η γλώσσα γίνεται ένα βασικό εργαλείο ή πηγή μάθησης. Μία από τις πιο διάσημες προτάσεις του Vygotsky είναι ότι οι μαθητές/τριες κάθε ηλικίας λειτουργούν εντός της «ζώνης της επόμενης εξέλιξης» (ΖΕΕ) [Zone of Proximal Development (ZPD)]· με τον όρο αυτό ο Vygotsky επιχειρεί να συλλάβει μια ουσιαστική μαθησιακή φάση στην οποία ο/η μαθητής/τρια καλείται να εργαστεί προκειμένου να φτάσει ένα επίπεδο επίδοσης —επίπεδο που αδυνατεί να επιτύχει χωρίς τη βοήθεια του/της εκπαιδευτικού. Η μαθησιακή δραστηριότητα είναι ουσιαστικά ένα συνεργατικό εγχείρημα και ο ρόλος του ενήλικα (του/της εκπαιδευτικού κάθε ηλικίας) είναι να υποστηρίξει το/τη μαθητή/τρια εντός των ορίων της ZEE, βοηθώντας τον/τη να περάσει προοδευτικά σε ένα στάδιο ανεξαρτησίας από τον/την εκπαιδευτικό. Η πρόταση αυτή δίνει έμφαση στην έννοια του/της μαθητή/τριας ως μαθητευόμενου/ης και αναγορεύει τον εκπαιδευτικό σε υπεύθυνο για την υποστήριξη μιας τέτοιας μαθητείας. Αυτό συνδέεται στενά με την έννοια του/της μαθητή/τριας στο πλαίσιο μιας γλωσσολογικής θεωρίας που αντιμετωπίζει τη γλώσσα ως κοινωνική σημειωτική. Η εκμάθηση του γλωσσικού συστήματος είναι μια αναγκαία πλευρά του να μαθαίνει κανείς τον πολιτισμό του, ενώ ο ρόλος του ενήλικα ή/και του/της εκπαιδευτικού είναι ουσιαστικός για να ενθαρρύνει, να καθοδηγήσει και να προκαλέσει το ενδιαφέρον του/της μαθητή/τριας. Από τις άλλες κοινωνικές θεωρίες που εμπνέουν την εκπαιδευτική γλωσσολογία και τις οποίες συζητώ εδώ, θα αναφερθώ πολύ σύντομα στη δουλειά του Bernstein. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και σημαντικά θέματα στη θεωρία του είναι η ιδέα του ότι οι αξίες, οι στάσεις και οι πεποιθήσεις κωδικοποιούνται σε διάφορα μοτίβα κοινωνικής αλληλεπίδρασης εντός των οποίων λειτουργούν τα άτομα, συμπεριλαμβανομένων φυσικά και των γλωσσικών μοτίβων. Το ζήτημα αυτό αποτελεί μέρος μιας γενικότερης θεωρίας της κοινωνικής τάξης και παρέχει μιαν εξήγηση για τους τρόπους με τους οποίους τα παιδιά διαφορετικών κοινωνικών τάξεων έχουν διαφορετικές επιδόσεις (και διαφορετικές ανταμοιβές) εντός του συστήματος του σχολείου. Χρησιμοποιώντας τις θεωρίες του Bernstein, οι Hasan (1989, 1992) και Williams (1995) έχουν καταδείξει πόσο ευρείες και λεπτοφυείς είναι οι διαδικασίες μέσω των οποίων κωδικοποιούνται οι στάσεις και οι αξίες μέσα στα μοτίβα βάσει των οποίων λειτουργεί ένα γλωσσικό σύστημα και έχουν υποστηρίξει τη σημασία της συνειδητοποίησης αυτών των ζητημάτων στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Η επιτυχία στο σχολείο εξαρτάται από την επιτυχία στη γλώσσα· και όσο περισσότερο το συνειδητοποιούν αυτό οι εκπαιδευτικοί, τόσο ικανότεροι/ες γίνονται για να καθοδηγήσουν και να εμπλουτίσουν τις μαθησιακές δυνατότητες των μαθητών/τριών τους. Είναι προφανές λοιπόν πως θα χρειαστεί να αναπτύξουμε στο μέλλον εκπαιδευτικά προγράμματα που αναγνωρίζουν τον θεμελιώδη ρόλο της γλώσσας σε όλους τους τομείς της μάθησης και βασίζονται σ’ αυτόν. |
