12. Γλωσσάρι όρων
Κάποιοι από τους επιλεγμένους όρους που ακολουθούν μπορούν επίσης να βρεθούν στο Λεξικό Όρων του Ηλεκτρονικού Κόμβου (www.komvos.edu.gr), όπως και πολλοί περισσότεροι όροι της γλωσσολογίας.
1. ασθενείς/ισχυρές γλώσσες/εστίες ελληνομάθειας:
Η ισχυρή γλώσσα ορίζεται ως αυτή που κυριαρχεί στους τομείς της πολιτικής, οικονομίας και εκπαίδευσης, ενώ ασθενής είναι αυτή που εκτοπίζεται. Αντίστοιχα, μια ασθενής εστία ελληνομάθειας είναι μία εστία της οποίας η διατήρηση της ελληνοφωνίας και ελληνομάθειας βρίσκεται σε κίνδυνο, λόγω της έλλειψης της απαραίτητης ενίσχυσης, της απομόνωσής της από τη μητροπολιτική Ελλάδα ή της έλλειψης των μέσων που απαιτούνται για την καλλιέργεια της γλωσσικής διατήρησης στη χώρα υποδοχής της. (www.komvos.edu.gr)
2. δείκτης διατήρησης (μιας γλώσσας)
Στον επιστημονικό χώρο της επαφής των γλωσσών γίνεται συχνά λόγος για τον δείκτη διατήρησής (ή, αντίθετα, αφομοίωσής ) της σε ένα πολυπολιτισμικό και πολυγλωσσικό πλαίσιο. Η ελληνική είναι μία γλώσσα με υψηλό δείκτη διατήρησης, γεγονός που σημαίνει ότι χρησιμοποιείται ως επικοινωνιακός κώδικας από τα μέλη της δεύτερης και τρίτης γενιάς μεταναστών ελληνικής καταγωγής.
3. διάλεκτοςΓλωσσική ποικιλία που συνδέεται με συγκεκριμένο τόπο (γεωγραφική διάλεκτος), αλλά και κοινωνική ομάδα (κοινωνική διάλεκτος), και η οποία χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα μορφολογικά, γραμματικά και φωνολογικά χαρακτηριστικά.(www.komvos.edu.gr)
4. εθνοτική ταυτότητα/γλώσσαΟ όρος αναφέρεται στη συλλογική αίσθηση ταυτότητας ή στη γλώσσα μιας ομάδας με κοινή καταγωγή, ιστορική συνείδηση και τρόπο έκφρασης, που ζει σε μία χώρα υποδοχής με συλλογική ταυτότητα και γλώσσα διαφορετική από τη δική της. Στα αγγλικά ο όρος είναι ethnic identity/language, ενώ η εθνική ταυτότητα/γλώσσα μεταφράζεται ως national.
5. επιτόπια έρευναΕίναι η έρευνα που πραγματοποιείται στον φυσικό χώρο όπου δρα η ομάδα που διερευνάται. Μέσω αυτής μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία για τον πραγματικό τρόπο δραστηριοποίησης και έκφρασης της ομάδας που διερευνούμε.
6. εναλλαγή του κώδικα
Η ταυτόχρονη χρήση δύο ή περισσοτέρων γλωσσικών ποικιλιών στην ίδια επικοινωνιακή πράξη από δίγλωσσα άτομα. Συνδέεται με μια σειρά από λειτουργίες οι οποίες χαρακτηρίζουν τον δίγλωσσο λόγο.(www.komvos.edu.gr)
7. κεντρικές αξίεςΗ θεωρία των κεντρικών αξιών (core values theory, Smolicz, 1984) αναφέρεται στους παράγοντες εκείνους που, σύμφωνα με την κρίση και την αίσθηση ταυτότητας μιας συγκεκριμένης εθνοτικής ομάδας, καθορίζουν την επιβίωση και διατήρησή της. Αυτές μπορεί να είναι η γλώσσα, η θρησκεία, η οικογένεια, κ.α.
8. κοινωνικά δίκτυα
Το πλέγμα των σχέσεων που συνδέει το άτομο με τα άλλα άτομα που συναναστρέφεται και που αποτελούν τον «κοινωνικό του περίγυρο». Τα δίκτυα μπορεί να είναι κλειστά ή ανοικτά, ανάλογα με το άτομο και τις επιλογές του, οι οποίες συγκαθορίζονται και από τη φυλετική, μορφωτική και κοινωνικο-οικονομική του ταυτότητα.(www.komvos.edu.gr)
9. κοινωνιογλωσσολογική έρευνα
Η έρευνα που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του επιστημονικού χώρου της κοινωνιογλωσσολογίας, της επιστήμης που μελετά τη σχέση της γλώσσας με την κοινωνία και την κοινωνική ταυτότητα του ατόμου. (www.komvos.edu.gr)
10. μεθοδολογία/μέθοδος της έρευναςΟ όρος αναφέρεται στην προσέγγιση με την οποία πραγματοποιείται μία έρευνα, σε επιστημολογικό επίπεδο. Οι κύριες προσεγγίσεις είναι ο θετικισμός, ο σχετικισμός και ο ρεαλισμός. Η πρώτη προσέγγιση θεωρεί ότι η πραγματικότητα μπορεί να αναλυθεί σχεδόν με μαθηματική ακρίβεια, η δεύτερη ότι τα κοινωνικά φαινόμενα παίρνουν υπόσταση μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες των κοινωνικών μελών και, τέλος, η ρεαλιστική προσέγγιση αποδέχεται την ύπαρξη μιας εξωτερικής πραγματικότητας που καθορίζει τις ζωές μας και δεν συνδέεται απαραίτητα με τις εμπειρίες των κοινωνικών μελών. Η μέθοδος, από την άλλη μεριά, είναι ο συγκεκριμένος τρόπος πραγμάτωσης μια έρευνας, δηλαδή η συνέντευξη, το ερωτηματολόγιο ή η συμμετοχική παρατήρηση αποτελούν μεθόδους έρευνας.
11. μικτές οικογένειες
Οικογένειες των οποίων τα μέλη έχουν διαφορετική εθνικότητα ή έχουν διαφορετικές μητρικές/ισχυρές γλώσσες.
12. παθητική γνώση της γλώσσαςΗ ικανότητα κατανόησης σε μία γλώσσα, που δεν συνοδεύεται από την αντίστοιχη ικανότητα παραγωγής λόγου σε αυτήν.
13. προφορική γνώση των ελληνικών
Η ικανότητα επικοινωνίας στα ελληνικά, χωρίς αυτή να συνοδεύεται από την ικανότητα της γραπτής έκφρασης. Η προφορική γνώση της ελληνικής είναι συνηθισμένη στις κοινότητες των μεταναστών και κυρίως στις μεταγενέστερες γενιές που συχνά δεν έχουν σχολική γνώση της γλώσσας.
14. Πολυγλωσσία
Το κοινωνικό φαινόμενο κατά το οποίο στο ίδιο κοινωνικό πλαίσιο συνυπάρχουν πολλές γλώσσες. Το άτομο που μπορεί να επικοινωνεί σε παραπάνω από δύο γλώσσες μπορεί να ονομασθεί πολύγλωσσο.
15. Ρεαλισμός
Μία από τις επικρατέστερες προσεγγίσεις στη μεθοδολογία της έρευνας. Βλ. Μεθοδολογία, παραπάνω.
16. Συνέντευξη
Μία από τις σημαντικότερες μεθόδους συλλογής δεδομένων, κατά την οποία ο/η ερευνητής/τρια διεξάγει έρευνα μέσω ερωτήσεων που υποβάλλει στον συνεντευξιαζόμενο. Η συνέντευξη μπορεί να γίνει προσωπικά ή τηλεφωνικά, με ανοιχτές ή κλειστές ερωτήσεις.
17. συμμετοχική παρατήρηση
Μια από τις πιο σημαντικές μεθόδους έρευνας στον χώρο της κοινωνιογλωσσολογίας, σύμφωνα με την οποία ο/η ερευνητής/τρια παρατηρεί τη συμπεριφορά των μελών μιας γλωσσικής κοινότητας όπως αυτή λειτουργεί στο φυσικό της περιβάλλον, ενώ ταυτόχρονα συμμετέχει στις δραστηριότητες της εν λόγω κοινότητας.
18. Σχετικισμός
Μία από τις επικρατέστερες προσεγγίσεις στη μεθοδολογία της έρευνας. Βλ. Μεθοδολογία, παραπάνω.
19. χώρα υποδοχήςΧώρα η οποία δέχεται μετανάστες. Το μεταναστευτικό θεσμικό πλαίσιο της χώρας υποδοχής καθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, το μέλλον και τις δυνατότητες εξέλιξης της μεταναστευτικής ομάδας.