ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΕΠΙΤΟΜΟ ΛΕΞΙΚΟ ΚΡΙΑΡΑ

I. ΓΕΝΙΚΑ

Οι ασκήσεις μπορούν να ταξινομηθούν με τέσσερις τρόπους:
(α) κατά το μέρος του λήμματος, στο οποίο αφορούν (μορφολογικό, σημασιολογικό, ετυμολογικό-κατασκευαστικό).
Στο μορφολογικό, μπορεί να γίνεται σύγκριση κλιτικών συστημάτων (λ.χ. μεταξύ αρχαίας και νέας το τριτόκλιτο μήτηρ γίνεται μητέρα -και στη μεσαιωνική, υπάρχει διακύμανση [αφορμή αυτή για να αναφερθεί ο φιλόλογος στα δύο ρεύματα της μεσαιωνικής γλώσσας και γραμματείας. Δημιουργείται ένα μικρό δειγματολόγιο, ένα «σώμα κειμένων»]).
Επίσης, μπορεί να γίνει ανίχνευση τύπων κοινών ή διαλεκτικών, μέσα από το «σώμα κειμένων», που έχει κανείς στη διάθεσή του στο σχολείο [και αυτό να αποτελέσει αφορμή για μικρομάθημα περί της διαλεκτικής συγκρότησης του νεοελληνικού λόγου/ και ακόμη, ίσως, παρεκβατικά περί των αρχαίων διαλέκτων].
Στο σημασιολογικό, μπορεί να γίνει λόγος για ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΣΗΜΑΣΙΩΝ και τους σχετικούς κανόνες που τη διέπουν [βλ. παρακάτω].
Στο ετυμολογικό/κατασκευαστικό, μπορεί να γίνει λόγος για Πορεία από τα Αρχαία προς τα Νέα (αν η λέξη είναι αρχαία), ή για Δανεισμό, αν πρόκειται για δάνειο: οπότε, ανάλογα συζητά κανείς για τους κανόνες παραγωγής των λέξεων [αναλύοντας τα στοιχεία τους: θέμα, ρίζα, πρόσφυμα, επίθημα, κ.τ.λ.] ή, αν πρόκειται για δανεισμό, κάνει λόγο για τις περιπέτειες της ιστορίας μας, εξαιτίας των οποίων προέκυψαν οι δανεισμοί [από τα αρχαιότερα χρόνια ώς τη Ρωμαϊκή Κατάκτηση, τις σλαβικές επιδρομές, την Ενετοκρατία, την Τουρκοκρατία -και παρεκβατικά, για τους σημερινούς δανεισμούς: 19ος αιώνας γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά 20ός αιώνας κυρίως αγγλικά].
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ: ΙΣΤΟΡΙΑ-ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ
Για μέρος του ελληνικού λεξιλογίου μπορεί ακόμη να απασχολήσουν την απασχολήσουν την τάξη, σε σχέση με το νεοελληνικό λεξιλόγιο:
-Ζητήματα επιβίωσης (η λ. «θάλασσα» τεκμηριώνεται σε κείμενα όλων των περιόδων της ελληνικής χωρίς διακοπή) ή αναβίωσης (η «λαογραφία» με νέα σημασία τον 19ο αιώνα) ή νεοπλασίας (η λ. «ανατομία» δεν είναι ούτε αρχαία ούτε μεσαιωνική -πλάστηκε από λογίους τον 19ο αιώνα).
(β) κατά τη συγχρονία (= χρήση μόνον του Λεξικού Κριαρά στο ηλεκτρονικό περιβάλλον εργασίας του Κόμβου) ή τη διαχρονία (= χρήση και άλλων λεξικών: της Αρχαίας και της Νέας Ελληνικής) με ή χωρίς χρήση σωμάτων κειμένων
(γ) ως προς το μάθημα που προορίζονται να στηρίξουν, που μπορεί να είναι είτε των Αρχαίων είτε των Νέων Ελληνικών
(δ) ως προς τη διδακτική προσέγγιση - μονοθεματική ή διαθεματική προσέγγιση.

Φυσικά κάποιες ασκήσεις μπορεί να είναι συνδυασμοί μεταξύ των ανωτέρω.

Το περιβάλλον εργασίας:
Ο φιλόλογος που εργάζεται στο περιβάλλον του Η/Κόμβου μπορεί να βρει και άλλα χρήσιμα υλικά για να κάνει τη λεξικογραφική του δουλειά: Π.χ., μπορεί να συμβουλευτεί τον «Γλωσσικό Οδηγό» [τόμος του Α.Φ. Χρηστίδη, για να βρει ορισμούς των γλωσσολογικών όρων και εννοιών που θα χρειαστεί για τη γλωσσική ανάλυση των λέξεων].

ΙΙ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΑΣΚΗΣΗ 1

ΑΣΚΗΣΗ 2

ΑΣΚΗΣΗ 3

ΑΣΚΗΣΗ 4

ΑΣΚΗΣΗ 5

ΑΣΚΗΣΗ 6

ΑΣΚΗΣΗ 7

ΑΣΚΗΣΗ 8