ΔΙΓΕΝΗΣ ΑΚΡΙΤΗΣ

Σκοπός και αξία της άσκησης:

Πρόκειται για τον απλούστερο τύπο άσκησης. Ζητούμενό της είναι ο προσδιορισμός της ακριβούς σημασίας μιας λέξης στο περικείμενό της, με κριτικό έλεγχο του αντίστοιχου λήμματος της λέξης στην Επιτομή Α΄ και Β΄ (στοιχεία Α-Παραθήκη) του Λεξικού Κριαρά. Επιδιώκεται η πλήρης θεώρηση του φάσματος των σημασιών της λέξης κατά την μεσαιωνική περίοδο 1100-1669.

Σημειώνεται ότι η εξήγηση των “άγνωστων” και δυσνόητων λέξεων που τα σχολικά εγχειρίδια περιλαμβάνουν στις υποσημειώσεις των ανθολογημένων αποσπασμάτων από έργα της μεσαιωνικής δημώδους γραμματείας είναι ανεπαρκής. Π.χ. η ερμηνεία της λέξης απελάτης από το Διγενή Ακρίτα ως «ληστής, επιδρομέας», μπορεί να αποδίδει τη σημασία της λέξης στο συγκεκριμένο χωρίο, αλλά αφήνει το μαθητή με την εντύπωση ότι η λέξη είχε μόνο μία, και μάλιστα αρνητική, σημασία στον Μεσαίωνα.

Τρόπος εφαρμογής της άσκησης

I. Διάρθρωση οθόνης

Η οθόνη περιλαμβάνει 2 παράθυρα: στο πρώτο, επάνω αριστερά, δίνεται, σε πλαίσιο, ένα δείγμα κειμένου· εδώ ένα απόσπασμα από τον Διγενή Ακρίτα, όπως αυτό ανθολογείται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄1. Στο απόσπασμα προσημαίνονται με ενεργούς δεσμούς λέξεις που αποτελούν λήμματα της Επιτομής.

Στο κάτω μέρος της οθόνης, σε ένα δεύτερο παράθυρο, εμφανίζονται τα λήμματα των λέξεων που αναφαίνονται με την ενεργοποίηση οποιουδήποτε δεσμού του αποσπάσματος.

Στο πρώτο παράθυρο ο ενεργός δεσμός Πίνακας Εισαγωγής Λημμάτων οδηγεί στη φόρμα συγκρότησης της άσκησης που βρίσκεται σε άλλη σελίδα. Αυτή περιλαμβάνει δέκα κενά πλαίσια στα οποία τοποθετούνται τα λήμματα που επιλέγονται από τον φιλόλογο και δίνονται στους μαθητές. Στο κάτω μέρος της ίδιας σελίδας ο ενεργός δεσμός Εκτύπωση οδηγεί στη φόρμα επίλυσης της άσκησης η οποία περιλαμβάνει το απόσπασμα και τον συμπληρωμένο Πίνακα Εισαγωγής Λημμάτων.

II. Τρόπος εργασίας

Όπως προαναφέρθηκε, με την ενεργοποίηση οποιουδήποτε δεσμού εμφανίζεται σε παράθυρο στο κάτω μέρος της οθόνης το λήμμα της λέξης. Με τον τρόπο αυτόν ο φιλόλογος έχει τη δυνατότητα να ελέγξει και να επιλέξει έως και δέκα λήμματα και, στη συνέχεια, με τη διαδικασία του copy-paste, να τα τοποθετήσει σε κάθε ένα από τα κενά πλαίσια της φόρμας συγκρότησης της άσκησης. Τέλος, αφού εκτυπώσει τη φόρμα επίλυσης της άσκησης, θα ζητήσει από τους μαθητές να “κυκλώσουν” εκείνη τη σημασία του λήμματος με την οποία, κατά τη γνώμη τους, η λέξη εμφανίζεται στο απόσπασμα.

1 Το απόσπασμα παρατίθεται με τον τίτλο και την στιχαρίθμηση του σχολικού βιβλίου, σελ. 56-7. Πρόκειται για τους στίχους 4387 -4401 και 4405-4415 της παραλλαγής Άνδρου-Αθηνών.

ΔΙΓΕΝΗΣ ΑΚΡΙΤΗΣ
[Ο θάνατος τον πολεμά]

	Εις δε την Τρίτην την κακήν, την πολυπικραμένην ημέραν τε του ιατρού ελθόντος προς εκείνον εκεί τον αποφάσισε ο θάνατος να έλθει· και όσα κάμει δεν μπορεί τον θάνατον να φύγει,
5	διατί ο τροχός εσχόλασεν και το σκοινί εσώθη ο θάνατος τον έγραψεν στον άδην να τον πάρει τους δρόμους του απέκοψε πλέον να μην περάσει οι κάμποι τούτον κλαίουσιν και τα βουνά θρηνούσιν, και οι απελάτες χαίρονται τον θάνατον Ακρίτου,
10	όπως ελευθερώνουνται εκ τούδε του ανδρείου. Εκείνος αναστέναζε και έκλαιε στην κλίνην με θρήνους και με δάκρυα πικρά φαρμακωμένα, όπου ραΐσθην η καρδιά, κι εθάμπωσε το φως του, και ατόνησεν η δύναμις εκείνη η μεγάλη
15	όπου ενίκα δυνατούς και ξέσχιζε λεοντάρια. ............................... Ο θάνατος τον πολεμά εις το παλάτι μέσα. Ακρίτας τον εγνώρισε και ξεφωνεί και λέγει: «Ω πάντερπνε, Βασίλειε, ο θάνατός σου ήλθεν και το λοιπόν από του νυν όπλα ουδόλως έχεις.
20	Ανδρεία πού σου άπειρος, ανείκαστος η τόλμη, πού δυναστεία η πολλή, πού η του πλούτου δόξα; Άρτι ουδείς εις θάνατον δύναται βοηθήσαι, αι χείρες γαρ ελύθησαν, τα άθλα σου ποιούσαι, οι πόδες εδεσμεύθησαν οι τας οδούς κρατούντες
25	ολίγον δε και η ψυχή του σώματος εκφεύγει και τάφος σε τον δυνατόν μέσα να κλείσει θέλει».

ΠΡΩΤΟΣ ΤΥΠΟΣ