[Πρόκειται για ανθολόγηση (οι εμφάσεις είναι δικές μας), η οποία επισημαίνει τον περί μεταφράσεως προβληματισμό της επίσημης Πολιτείας και των εκπαιδευτικών φορέων της.]

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ι.    ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΦΕΚ 367 / 13-4-99, σ.4880

      1.   Πρόγραμμα Σπουδών της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στο Γυμνάσιο, σ.133-134

      2.   Πρόγραμμα Σπουδών της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στο Λύκειο, σ.156

ΙΙ.   ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ (Σχολ. Έτος 1998-99)

      1.   Αρχαία Ελληνικά Α΄ Τάξης

      2.   Αρχαία Ελληνικά Β΄ Τάξης

      (α)  Γενικής Παιδείας - Αντιγόνη του Σοφοκλή

      (β)  Θεωρητικής Κατεύθυνσης

      3.   Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Λυκείου (Θεωρητική Κατεύθυνση)

ΙΙΙ.  ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

      ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ. ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ.

      Άρθρο 18: τροποσ εξετασησ των μαθηματων: Αρχαία Ελληνικά

Ι. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΦΕΚ 367 / 13-4-99, σ.4880

1. Πρόγραμμα Σπουδών της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στο Γυμνάσιο, σ.133-134

«Στο σημασιολογικό επίπεδο επιδιώκεται συστηματικά η ετυμολογική σύνδεση της νέας με την αρχαία ελληνική, καθώς και ο σχηματισμός ετυμολογικά συγγενών λέξεων με προοπτική να συνειδητοποιηθεί η σημασία των λέξεων και να διευρυνθεί ο γλωσσικός κώδικας των μαθητών.

      Τέλος, η συνολική μύηση των μαθητών στον αρχαίο λόγο συνδυάζεται πάντοτε με την άσκησή τους στη γλωσσική κατανόηση απλών κειμένων. Δεδομένου ότι το νόημα δεν βρίσκεται στη μεμονωμένη λέξη ή φράση, στρέφουμε συστηματικά την προσοχή των μαθητών όχι σε ανεξάρτητες λέξεις ή τύπους αλλά σε οργανωμένο λόγο και τους ασκούμε στη γλωσσική κατανόησή του. Το κείμενο θεωρείται ως οργανικό σύνολο, του οποίου τα μέρη σχετίζονται στενά μεταξύ τους και επομένως φωτίζονται και ερμηνεύονται αμοιβαία. Και ο μαθητής ασκείται να αξιοποιεί τον κατάλληλο γλωσσικό σχολιασμό, να εντοπίζει τα βασικά σημεία της δομής του κειμένου (ποιος ενεργεί και τι κάνει), να εκμεταλλεύεται τα συμφραζόμενα με ενεργητική κινητοποίηση όλων των πνευματικών του δυνάμεων, για να φτάσει στην κατανόηση του περιεχομένου ενός κειμένου.

      Η πρωτοβάθμια αυτή κατανόηση συμπληρώνεται και ολοκληρώνεται με τη μετάφραση, η οποία είναι σύνθετη πνευματική/γλωσσική άσκηση, κατά την οποία δεν μεταγλωττίζεται τυπικά το αρχαίο κείμενο, αλλά αναζητούνται οι νοηματικά ισοδύναμες εκφράσεις της νέας ελληνικής, για να αποδώσει το νόημα και το χρώμα του αρχαίου λόγου. Και όπως είναι γνωστό όσο περισσότερο κατανοούν ένα κείμενο, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουν να το μεταφράσουν σωστά.

      Επειδή μια τέτοια σύνθετη γλωσσική άσκηση προϋποθέτει μια προωθημένη γλωσσική κατάρτιση, την οποία δεν έχουν οι αρχάριοι μαθητές, γι' αυτό στην Α΄ τάξη και στην αρχή της Β΄ οι μαθητές περιορίζονται σε απλή μεταφορά στη νέα ελληνική φράσεων και προτάσεων της αρχαίας. Και μόνο από τη μέση περίπου της Β΄ τάξης και εξής ασκούνται συστηματικότερα στη μετάφραση ολόκληρου μικροκειμένου.»

2. Πρόγραμμα Σπουδών Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στο Λύκειο, σ.156

«Η ερμηνευτική διαδικασία στηρίζεται στην αντίληψη ότι το κείμενο αποτελεί οργανικό σύνολο, του οποίου τα μέρη σχετίζονται στενά μεταξύ τους και επομένως φωτίζονται και ερμηνεύονται αμοιβαία. Έτσι ξεκινάει από μια συνολική θεώρηση του κειμένου, επισημαίνει τα θεματικά κέντρα και τη δομή του, προχωρεί αναλυτικά στη διερεύνηση του περιεχομένου και της μορφής και κλείνει με συνολική συνθετική εκτίμηση των ουσιωδών στοιχείων του κειμένου.

      Στην αναλυτική φάση της η ερμηνευτική διαδικασία συμπληρώνεται και με τη μεταφραστική άσκηση για την απόδοση του αρχαίου σε άρτιο νεοελληνικό λόγο. Βασική επιδίωξη παραμένει να κρατήσει η μετάφραση τον χαρακτήρα της σύνθετης γλωσσικής άσκησης που διαπλέκεται με την ερμηνεία του κειμένου και τη συμπληρώνει. Με κανένα τρόπο η μετάφραση δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως υποκατάστατο του αρχαίου κειμένου, για να το απομνημονεύσουν οι μαθητές, ως γνωστικό αντικείμενο για τις εξετάσεις τους (προφορικές ή γραπτές) ή για να προχωρήσουν στη συνέχεια στην ερμηνεία του κειμένου από τη μετάφραση.

      Κατά διαστήματα ενδείκνυται να ασκούνται οι μαθητές στην ανάγνωση και εκτίμηση της ποιότητας και άλλων μεταφράσεων, λογοτεχνικών ή μη, για την καλλιέργεια της γλωσσικής και ερμηνευτικής ευαισθησίας του. Σε προαιρετική βάση μπορεί και οι ίδιοι να ασκούνται σε λογοτεχνική μετάφραση αρχαίου κειμένου.»

ΙΙ. ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ (Σχολ. Έτος 1998-99)

1. Αρχαία Ελληνικά Α΄ Τάξης

«Σκοπός της διδασκαλίας είναι η βαθύτερη κατανόηση του έργου. Γι' αυτό ο οποιοσδήποτε σχολιασμός (λεξιλογικός, γραμματικός, συντακτικός, πραγματολογικός) θα περιορίζεται στα απολύτως απαραίτητα για την επιτυχία αυτού του σκοπού, ο οποίος δεν προϋποθέτει πάντοτε την πλήρη και αναλυτική μετάφραση του κειμένου. Ενδείκνυται, λοιπόν, η εναλλακτική χρήση της συνθετικής και της αναλυτικής μεταφραστικής μεθόδου. Η πρώτη χρησιμοποιείται όπου το κείμενο είναι απλό και προσφέρεται σε άμεση πρόσληψή του από τους μαθητές, ενώ η δεύτερη όπου το κείμενο είναι δυσκολότερο και απαιτεί αναλυτικότερη μορφολογική επεξεργασία. Γενικά, είναι ανάγκη να αξιοποιούμε ευρύτατα την κειμενοκεντρική μέθοδο προσέγγισης των κειμένων, που εφαρμόζεται ήδη στο Γυμνάσιο, σε συνδυασμό με τη μεταφραστική άσκηση των μαθητών. Ας μην ξεχνάμε ότι κάθε μεταφραστικής προσπάθεια προϋποθέτει μια ερμηνεία και ότι μετάφραση και ερμηνεία ως προσπάθεια είναι δυο δρόμοι ξεχωριστοί που βρίσκονται όμως σε ακατάπαυστη αλληλεπίδραση.» (σ.18)

2. Αρχαία Ελληνικά Β΄ Τάξης

(α) Γενικής Παιδείας - Αντιγόνη του Σοφοκλή

«Τα γλωσσικά σχόλια έχουν σκοπό να βοηθήσουν στην κατανόηση του κειμένου και τη μεταφραστική διαδικασία.. Περιορίζονται στα απολύτως απαραίτητα, δεδομένου ότι η κατανόηση του κειμένου δεν απαιτεί πάντα την πλήρη γραμματική και συντακτική ανάλυση.

      Ενδείκνυται η εναλλακτική χρήση της συνθετικής και της αναλυτικής μεταφραστικής μεθόδου. Η πρώτη χρησιμοποιείται όπου το κείμενο είναι απλό και προσφέρεται σε άμεση πρόσληψή του από τους μαθητές, ενώ η δεύτερη όπου είναι δυσκολότερο και απαιτεί αναλυτικότερη μορφολογική επεξεργασία.» (σ.54)

(β) Θεωρητικής Κατεύθυνσης

Δεν γίνεται λόγος για τη μεταφραστική διαδικασία.

3. Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Λυκείου (Θεωρητική Κατεύθυνση)

Δεν γίνεται λόγος για τη μεταφραστική διαδικασία.

ΙΙΙ. ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ. ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ.

Άρθρο 18: τροποσ εξετασησ των μαθηματων. Αρχαία Ελληνικά

«Α1. Για την εξέταση στα Αρχαία Ελληνικά στην Α΄ και Β΄ Λυκείου (μάθημα Γενικής Παιδείας) δίνεται στους μαθητές απόσπασμα διδαγμένου κειμένου Αρχαίων Ελληνικών 10-15 στίχων και ζητείται από αυτούς:

      α) Να το μεταφράσουν στη νέα ελληνική γλώσσα

      β) Να απαντήσουν στις παρακάτω ασκήσεις

           i) Γραμματικής ...

           ii) Συντακτικού ...

           iii) Ετυμολογικής ανάλυσης, παραγωγής, σύνθεσης, σημασίας λέξεων, γραφής συνωνύμων και αντωνύμων ...

           iv) Ερμηνευτική άσκηση.

Η μετάφραση του κειμένου βαθμολογείται με 40 μονάδες και κάθε ερώτηση-άσκηση με 15 μονάδες της εκατοντάβαθμης κλίμακας.»

[Για το διδαγμένο κείμενο θεωρητικής κατεύθυνσης η μετάφραση βαθμολογείται με 25 μονάδες.]