Πραγματολογία

Ο κλάδος της γλωσσολογίας που ασχολείται με τις λέξεις-λειτουργίες, που κάνουν τις ενδοπροτασιακές και διαπροτασιακές συνδέσεις ενός κειμένου ή συνδέουν το κείμενο με τον "παραγωγό", τον "καταναλωτή" του και τα συμφραζόμενά του (τροπικότητα, αναφορά, δείξη). Ενώ οι λέξεις μιας πρότασης έχουν η καθεμιά τη σημασία της, η προτασιακή σημασία δεν είναι το άθροισμα των σημασιών αυτών αλλά η σχέση των ονοματικών φράσεων με τη ρηματική φράση της πρότασης. Η ρηματική φράση καθορίζει τον σημασιολογικό ρόλο των ονοματικών φράσεων (δρώντος ή πάσχοντος προσώπου, οργάνου, αιτίαςκ.ά.), συνεπώς και τη σημασιακή σχέση των βασικών όρων της πρότασης. Τέλος, η εκφωνηματική σημασία είναι η σημασία που αποκτά μια πρόταση στο στόμα των ομιλητών, όταν εκφωνείται σε συγκεκριμένη επικοινωνιακή περίσταση. Με τα εκφωνήματα οι ομιλητές επιτελούν γλωσσικές πράξεις δηλωτικές (Η πολιτική μας κατέβασε τον πληθωρισμό σε ευρωπαϊκά επίπεδα), δεσμευτικές (Να με περιμένεις οπωσδήποτε αύριο), διακηρυκτικές (Κηρύσσω την έναρξη των 20ών Ολυμπιακών Αγώνων), κατευθυντικές (Πέρνα αμέσως έξω!) και εκφραστικές (Και του χρόνου!). Αυτό που κάνει την εκφωνηματική σημασία να υπερβαίνει το όριο ευθύνης της σημασιολογίας και να περνά στην επικράτεια της πραγματολογίας είναι το γεγονός ότι συχνά στον λόγο είναι αναντίστοιχη προς την ομόλογη προτασιακή σημασία. Για παράδειγμα, το εκφώνημα δεν θα κοιμηθώ πριν επιστρέψεις του αγανακτισμένου πατέρα προς το γιο του, που επιμένει να γυρνά πολύ αργά στο σπίτι, στην πραγματικότητα δεν είναι μια δήλωση αλλά μια απειλή ή προειδοποίηση (αν τολμήσεις να ξαναγυρίσεις αργά στο σπίτι, θα 'χουμε κακά ξεμπερδέματα)· όπως και το εκφώνημα Θα περιμένουμε πολύ ακόμη;που ο καθηγητής απευθύνει στους μαθητές που καθυστερούν να παραδώσουν το γραπτό τους διαγώνισμα δεν είναι στ' αλήθεια αίτηση για παροχή πληροφορίας, αλλά πραγματική εντολή (Ο χρόνος εξέτασης τελείωσε, παραδώστε τα γραπτά σας!).

 

Παραπομπές:κείμενο, εκφώνημα, γλωσσική πράξη, σημαινόμενο, συνομιλιακό υπονόημα, φράση, πρόταση

Επιστροφή στα περιεχόμενα του Π