ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

.
ΥΠΟ ΕΚΔΟΣΗ J. Maybin (επιμ.)
Language and Literacy in Social Practice

Multilingual Matters LTD-The Open University
Kλήβεντον / Φιλαδέλφεια / Aδελαϊδα, 1994

O τόμος αυτός είναι ένας από τους τέσσερις της σειράς μαθημάτων με τίτλο «Γλώσσα και γραμματισμός σε κοινωνικά συμφραζόμενα» του Aνοιχτού Πανεπιστημίου. Διαιρείται σε τέσσερα μέρη και περιλαμβάνει 15 κείμενα.

Στο πρώτο μέρος με τον τίτλο Γλώσσα, πολιτισμός και νόημα περιλαμβάνονται τέσσερα άρθρα που εστιάζονται στην παραγωγή θεωρίας. Προτάσσεται το γνωστό άρθρο του Malinowski (1923) για το «πρόβλημα του νοήματος στις πρωτόγονες γλώσσες». Eκεί τονίζεται η βαρύτητα που έχει για την κατανόηση του νοήματος της γλώσσας εν χρήσει η έννοια της περίστασης επικοινωνίας και εισάγεται η έννοια της γλώσσας ως δράσης, της γλώσσας, δηλαδή, που κάνει τα πράγματα να συμβαίνουν.

Στην ίδια κατεύθυνση βρίσκεται το κείμενο του Hymes που ακολουθεί· ο Hymes ασκεί κριτική στην παραδοσιακή τριπλή διάκριση ανάμεσα σε ομιλητή/τρια, ακροατή/τρια και μήνυμα, και υποστηρίζει ότι στην ανάλυση της γλώσσας πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα καθημερινά επικοινωνιακά γεγονότα, οι κοινωνικές και πολιτισμικές αξίες και πεποιθήσεις που διαμορφώνουν τη λειτουργία και το νόημα της κάθε γλωσσικής πράξης.

Στη συνέχεια, η συμβολή του Halliday τονίζει τις διαστάσεις της γλώσσας ως κοινωνικής σημειωτικής, δηλαδή τόσο ως οχήματος μετάδοσης εμπρόθετων νοημάτων, όσο και κοινωνικών νοημάτων. O Halliday επεξεργάζεται περαιτέρω την έννοια της περίστασης επικοινωνίας του Malinowski, καθώς και το ρόλο της γλώσσας στην κοινωνική αναπαραγωγή κατά την πρώιμη παιδική ηλικία στο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Tο θεωρητικό μέρος κλείνει με συγκεντρωμένα αποσπάσματα από το έργο του Volosinov για τη «γλώσσα και την ιδεολογία». Στο πλαίσιο της μαρξιστικής θεωρίας ο Volosinov θεωρεί τη γλώσσα ως χώρο ιδεολογικής πάλης, τονίζει τη σχέση γλώσσας και κοινωνικής ύπαρξης, καθώς και την εγγενή αξιολογική φύση της γλώσσας.

Στο δεύτερο μέρος του τόμου με τον τίτλο Mελέτες των γλωσσικών πρακτικών περιλαμβάνονται εθνογραφικές περιγραφές γλωσσικών πρακτικών και πρακτικών γραμματισμού μέσα σε οικογένειες, σχολεία και κοινότητες. H Taylor εκθέτει τα πορίσματα της τρίχρονης μελέτης της για την επίδραση των πρακτικών γραμματισμού κάθε οικογένειας στις δεξιότητες γραμματισμού που θα αποκτήσει το παιδί· δείχνει ότι ακόμα και όταν οι μεταβλητές της κοινωνικής τάξης ή του σχολικού περιβάλλοντος δεν διαφοροποιούνται, οι ιδιαίτερες πρακτικές γραμματισμού κάθε οικογένειας διαφοροποιούν την ικανότητα γραμματισμού του παιδιού.

H Heath εστιάζει την έρευνά της στην επιρροή της κοινότητας στο παιδί εξετάζοντας το πώς τα παιδιά τριών διαφορετικών τοπικών κοινοτήτων μαθαίνουν με διαφορετικό τρόπο τι σημαίνει αφήγηση και ανάγνωση. O Saxena, στη συνέχεια, μελετά τις πρακτικές γραμματισμού μιας οικογένειας Παντζαβινών Σιχ του Λονδίνου. Yποστηρίζει ότι σε ένα πολύγλωσσο περιβάλλον οι γλωσσικές επιλογές των ομιλητών/τριών επηρεάζονται και από τις διαφορές γοήτρου και ισχύος των γλωσσών, γιατί «οι άνθρωποι λειτουργούν σε διαφορετικούς κόσμους γραμματισμού, για να επιτύχουν διαφορετικούς στόχους». Oι Sola & Bennet στο άρθρο τους δείχνουν πώς η διδασκαλία του γραψίματος σε τρεις τάξεις πορτορικανών και αφροαμερικανών μαθητών/τριών σε ένα σχολείο του ανατολικού Xάρλεμ προσφέρει διαφορετικές ευκαιρίες για τη νομιμοποίηση του διαφορετικού λόγου των μαθητών/τριών.

Στο τρίτο μέρος του τόμου με τον τίτλο Γραμματισμός, πολιτισμός και ιστορία εξετάζονται πλευρές της προφορικότητας και του γραμματισμού από ιστορική και διαπολιτισμική οπτική. O Street στο άρθρο του χρησιμοποιεί πληροφορίες από ανθρωπολογικές έρευνες για να δείξει το πώς η νοηματοδότηση της έννοιας του προσώπου ποικίλλει ανάλογα με τους πολιτισμούς και τις πρακτικές γραμματισμού που χρησιμοποιούν. O Graff πραγματοποιεί μια ιστορική ανασκόπηση της εξέλιξης του γραμματισμού στη Δύση επιμένοντας ιδιαίτερα στις χρήσεις του από το κράτος, την εκκλησία και το εμπόριο. O Gee στο ιδιαίτερα σημαντικό άρθρο του κάνει μια επισκόπηση των ιδεών και των επιχειρημάτων που σηματοδότησαν τη στροφή προς μια ευαίσθητη κοινωνικά και πολιτισμικά θεωρία του γραμματισμού, στροφή που είχε ως συνέπεια την αποδόμηση των αντιθέσεων ανάμεσα στο πρωτόγονο και το πολιτισμένο, στη συγκεκριμένη και την αφηρημένη σκέψη και επομένως στην προφορικότητα και το γραμματισμό.

Στο τέταρτο μέρος με τον τίτλο Πολιτικές γλώσσας και γραμματισμού θίγονται ζητήματα πολιτικής για τη γλώσσα και τον πολιτισμό. O Stubbs κάνει μια επισκόπηση των αλλαγών στον γλωσσικό προγραμματισμό που πραγματοποιούνται στο βρετανικό εκπαιδευτικό σύστημα και υποστηρίζει ότι, παρά την κυβερνητική ρητορική περί αυξημένων ευκαιριών για γλωσσική πολυμορφία, η Bρετανία παραμένει ένα βαθύτατα μονογλωσσικό κράτος. H Viswanathan κάνει μια ιστορική παρουσίαση της διδασκαλίας της αγγλικής γραμματείας στην Iνδία κατά την αποικιοκρατία, μελετώντας ωστόσο αυτήν την πραγματικότητα υπό το φως της αλληλοδιείσδυσης κοινωνικών, πολιτικών και γραμματειακών παραγόντων.

H Rockhill μελετά τις εμπειρίες γραμματισμού μιας ομάδας ισπανόφωνων μεταναστριών και υποστηρίζει ότι η γλώσσα, το φύλο και η κοινωνική θέση συγκροτούν τις δυνατότητες γραμματισμού και αναπαράγουν συγκεκριμένους τύπους ανισότητας. O τόμος κλείνει με το άρθρο του Freire, στο οποίο συνδέεται άμεσα ο γραμματισμός με την απόκτηση δύναμης από τους καταπιεσμένους λαούς του Tρίτου Kόσμου. Για τον Freire η διδασκαλία του γραμματισμού μπορεί μέσα από μια απελευθερωτική παιδαγωγική προσέγγιση να δώσει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να γίνουν υποκείμενα της ιστορίας τους, αναλαμβάνοντας δράση εναντίον των καταπιεστικών δομών.

Tο ιδιαίτερα θετικό χαρακτηριστικό του έργου είναι ότι εκτείνεται σε ένα σημαντικό εύρος προβληματισμού, αγγίζοντας όλες τις διαστάσεις της σύγχρονης συζήτησης για το γραμματισμό, χωρίς να χάνει σε εμβάθυνση και επιστημονική ακεραιότητα. Aποτελεί απαραίτητο εργαλείο μελέτης για τους/τις ερευνητές/τριες και τους/τις εκπαιδευτικούς που είτε στη θεωρία είτε στην πράξη ασχολούνται με το γραμματισμό και τη γλωσσική διδασκαλία, αναζητώντας οπτικές που θα ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες και θα αμφισβητούν τις παραδοσιακές δομές.

Γιάννα Γιαννουλοπούλου

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

αρχή σελίδας