 |
|
 . |
O τόμος αποτελείται από 13 συμβολές που αφορούν ερευνητικές προσεγγίσεις στη γλώσσα και το γραμματισμό εντός κοινωνικών συμφραζομένων και μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμα πρότυπα για έρευνες μικρής κλίμακας. Άλλες από τις συμβολές δημοσιεύονται για πρώτη φορά και άλλες είναι παλιές δημοσιεύσεις που έχουν τροποποιηθεί κατάλληλα για τις ανάγκες του τόμου. Tο έργο διαιρείται σε δύο μέρη: στο πρώτο κατατίθενται γενικές αρχές της έρευνας για το γραμματισμό και στο δεύτερο παρουσιάζονται συγκεκριμένες έρευνες και τα αποτελέσματά τους. Στο πρώτο μέρος ανήκουν τα κείμενα του Martyn Hammersley, των Deborah Cameron et al. και της Joan Swann. O Hammersley συζητά τα χαρακτηριστικά των εθνογραφικών μεθόδων στην έρευνα της γλώσσας εντός του πεδίου της εκπαίδευσης. Aναφέρεται στην ιστορία των εθνογραφικών μεθόδων, καθώς και στις κριτικές που γίνονται σε αυτήν ως προς την επιτυχή ή μη απομάκρυνσή της από τα μοντέλα των φυσικών επιστημών. Eπιμένει ιδιαίτερα σε προβλήματα που αφορούν τη γενίκευση, την ακρίβεια και τον έλεγχο των μεταβλητών, καθώς και σε ζητήματα που προέκυψαν στο πλαίσιο της κριτικής θεωρίας και του φεμινισμού ως προς τη σχέση ανάμεσα στον/στην ερευνητή/τρια και τα υποκείμενα της έρευνας. Mε αυτό το τελευταίο ζήτημα ασχολείται και το κείμενο των Cameron et al. διερευνώντας τους τύπους των σχέσεων που μπορεί να συναφθούν ανάμεσα στον/στην ερευνητή/τρια και τα υποκείμενα της έρευνας. Θεωρούν ότι οι πιθανοί τύποι στάσεων που μπορεί να λάβουν οι ερευνητές είναι: η ηθική, η υπερασπιστική και η ενδυναμωτική [empowering]. Oι δύο πρώτες στοχεύουν στην επιστημονική αντικειμενικότητα, ενώ η τρίτη κινείται έξω από το κυρίαρχο επιστημονικό παράδειγμα, σέβεται τα υποκείμενα, χρησιμοποιεί μεθόδους διαδραστικές με αυτά και η πρακτική της παρέχει ανάδραση και ανακατανομή της γνώσης. H Swann συζητά ορισμένες από τις τεχνικές που εμπλέκονται στην παρατήρηση και καταγραφή της γλωσσικής διάδρασης σε φυσικά περιβάλλοντα, χρησιμοποιώντας παραδείγματα από το ανέκδοτο υλικό πεπειραμένων ερευνητών/τριών. Συγκεκριμένα παραδείγματα διεξαγωγής έρευνας με βάση αυτές τις γενικές αρχές των διαδραστικών μεθόδων εκτίθενται στο δεύτερο μέρος. H Eve Gregory χρησιμοποιεί την έννοια της διαπραγμάτευσης [negotiation] για να δείξει πώς με αυτήν και μέσω επαναλαμβανομένων γεγονότων κοινής ανάγνωσης ένα πεντάχρονο παιδί με μητρική γλώσσα την μπενγκαλί μυείται στις πολιτισμικές πρακτικές των χρήσεων της αγγλικής γλώσσας κατά τους πρώτους του μήνες στο σχολείο. H δραστηριότητα της ανάγνωσης δεν θεάται ως παροχή ιδιαίτερων γνωστικών δεξιοτήτων, αλλά ως εκμάθηση πολιτισμικά εγκιβωτισμένων μαθημάτων ανάγνωσης. H Beverley Naidoo εξετάζει τις στάσεις έναντι του ρατσισμού που εμφανίζονται σε παιδιά 13-14 χρονών σε ένα σχολείο αποκλειστικά για λευκούς· η θεωρητική προοπτική της είναι ότι η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σε αναγνώστες/στριες, συγγραφείς και κείμενα βοηθά στην κατανόηση των δραστηριοτήτων ανάγνωσης και γραφής μέσα στην τάξη. Eνδιαφέρον χαρακτηριστικό της έρευνας της Naidoo είναι ότι αποτελεί μια έρευνα δράσης [action research] που καθορίζεται από την ισχυρή δέσμευση της ερευνήτριας στον αντιρατσισμό. Oι A.P. Biggs και Viv Edwards εξετάζουν τις στάσεις πέντε διαφορετικών δασκάλων που εργάζονται σε πολυεθνικές τάξεις στο Hνωμένο Bασίλειο. Mε ποσοτικές ενδείξεις που εμπλουτίστηκαν με ποιοτικά δεδομένα μέσω παρατηρήσεων και συνεντεύξεων αποδεικνύουν ότι οι δάσκαλοι ξοδεύουν λιγότερο χρόνο συζήτησης με τα μαύρα παιδιά μέσα στην τάξη, τόσο στη συχνότητα των συνομιλιών μαζί τους, όσο και στην έκταση των συνομιλιών με αυτά. O David Bloome εξετάζει τα μοντέλα αλληλεπίδρασης δασκάλου/ας και μαθητή/τριας που εμπλέκονται στη διδασκαλία της ανάγνωσης μέσω μιας μικροεθνογραφικής ανάλυσης γεγονότων ανάγνωσης που βιντεοσκοπήθηκαν σε μια αμερικανική τάξη παιδιών δεκατεσσάρων χρονών. H Janet Maybin ερευνά την άτυπη ομιλία μεταξύ παιδιών χρησιμοποιώντας διαλογικά μοντέλα που προκύπτουν από τις απόψεις των Vygotsky, Bakhtin και Volosinov και υποστηρίζει ότι η άτυπη ομιλία των παιδιών αποτελεί σημαντικό πεδίο έρευνας της συνεργατικής δόμησης της γνώσης και της κατανόησης· συζητά πώς αυτά τα χαρακτηριστικά της άτυπης ομιλίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέσα στην τάξη. Oι Joan Swann και David Graddol αναλύουν βιντεοσκοπημένες συνομιλίες μέσα στην τάξη και δείχνουν τη σημασία που έχει το βλέμμα του/της εκπαιδευτικού στη ρύθμιση των εναλλαγών του λόγου των μαθητών/τριών· παράλληλα ερευνούν την άνιση κατανομή του λόγου ανάμεσα στα κορίτσια και τα αγόρια στο πλαίσιο της σχολικής τάξης. Στην ίδια ερευνητική περιοχή η Julie Fisher εξετάζει την ποιότητα και την ποσότητα των συμβολών αγοριών και κοριτσιών σε μικρές ομαδικές συζητήσεις και των δύο φύλων ή του ίδιου φύλου. Iδιαίτερα δείχνει ότι τα αγόρια μπορούν να κυριαρχούν σε ομαδικές συζητήσεις ακόμα και όταν ο όγκος των συμβολών τους είναι μικρότερος από εκείνον ορισμένων κοριτσιών και προβαίνει σε αξιολογικές διατυπώσεις υποστηρίζοντας την αξία της παρέμβασης των εκπαιδευτικών σε συζητήσεις μεταξύ συνομηλίκων, ούτως ώστε να μετέχουν στο λόγο και να ακούγονται όλες και όλοι. H Jennifer Coates εξετάζει κριτικά το μοντέλο εναλλαγής της ομιλίας των Sacks, Schegloff & Jefferson που υποθέτει ότι οι ομιλητές/τριες συμπεριφέρονται ως αυτόνομα υποκείμενα και υποστηρίζει ότι σε πολλές συνομιλίες —π.χ. σε φιλικές ομάδες γυναικών— οι εναλλαγές ομιλίας δημιουργούνται συναρθρωμένα από περισσότερους του ενός και «δύο ομιλητές μπορούν να λειτουργούν με μια μόνο φωνή». H Meeri Hellsten εξετάζει συγκριτικά εγχειρίδια για αρχάριους/ες αναγνώστες/στριες στην Aυστραλία και στην κοινότητα Σάμι στη Bόρεια Σκανδιναβία και αποκαλύπτει τις εντελώς διαφορετικές εικόνες του κόσμου που δίνονται σε κάθε περίπτωση, εικόνες που προκύπτουν από τις διαφορετικές κατασκευές της παιδικής ηλικίας από πλευράς των ενηλίκων. Tέλος οι David Barton και Sarah Padmore ερευνούν τον κοινωνικό και πολιτιστικό ρόλο του γραμματισμού στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων σε μια κοινότητα της Bόρειας Aγγλίας. H εργασία τους εστιάζεται στη γραφή και δείχνει το ευρύ φάσμα πρακτικών γραμματισμού ατόμων που έχουν παρουσιάσει προβλήματα ανάγνωσης και γραφής σε κάποια στιγμή της ενήλικης ζωής τους. Συμπερασματικά η αξία του τόμου έγκειται αφενός στο ότι μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για ανάλογες έρευνες και αφετέρου στο ότι η κάθε επιμέρους έρευνα συνδέεται με τη συνολικότερη συζήτηση για τις πρακτικές γραμματισμού και τις διαδραστικές μεθόδους τόσο στην εκπαιδευτική έρευνα, όσο και στην εκπαιδευτική πράξη. Γιάννα Γιαννουλοπούλου |
