ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.        Η κοινωνική δικαιοσύνη και οι αρμονικές σχέσεις μεταξύ ανθρώπων σε κοινωνίες όπου καλλιεργείται το δημοκρατικό ήθος είναι οι βασικοί στόχοι του κινήματος στην εκπαίδευση που πριμοδοτεί την ανάπτυξη της «γνώσης για τη γλώσσα» [knowledge about language] ή της «γλωσσικής συνειδητότητας» [language awareness], το οποίο ξεκίνησε στη Βρετανία, στην Αυστραλία και σε άλλες, κυρίως αγγλόφωνες, χώρες τη δεκαετία του ’80. Η λογική στην οποία στηρίζεται το κίνημα αυτό είναι ότι για να έχουμε οι άνθρωποι το μερίδιο που μας αναλογεί στον καταμερισμό της κοινωνικής δύναμης πρέπει να γνωρίζουμε πώς λειτουργεί η γλώσσα –η χρήση της οποίας, ως γνωστό, δεν είναι διόλου ιδεολογικά αθώα. Στηρίζεται δηλαδή στην άποψη ότι η κοινωνική μας ενδυνάμωση είναι αποτέλεσμα της γνώσης μας σχετικά με το τι κάνουμε με τη γλώσσα κάθε φορά που παράγουμε προφορικό ή γραπτό λόγο, κάθε φορά που προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε με τρόπο ώστε να πετύχουμε τους κοινωνικούς μας στόχους και να καταλάβουμε τις συνδηλώσεις των όσων ακούμε ή διαβάζουμε. Επειδή η γλώσσα είναι το μέσον για την ανάπτυξη των κοινωνικών μας σχέσεων, για τη διαμόρφωση της κοινωνικής μας ταυτότητας και την απόκτηση νέων γνώσεων [οι οποίες είναι κοινωνικά προσδιορισμένες], η γνώση για το πώς λειτουργεί και πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά είναι απαραίτητη. Εννοείται, βεβαίως, ότι εφόσον μιλάμε για την κοινωνική λειτουργία της γλώσσας, η γνώση που πρέπει να αποκτήσουμε δεν αφορά στη μορφή των λέξεων και στη σύνταξη των προτάσεων, σύμφωνα με τους κανόνες παραδοσιακών γραμματικών, αλλά στη δόμηση της γλώσσας ως κοινωνιοσημειωτικού συστήματος. Αυτή είναι η γνώση για τη γλώσσα που υποστηρίζει ο Halliday πως πρέπει να προσφέρει η σχολική εκπαίδευση. Μάλιστα, στη σύγχρονη βιβλιογραφία, η γνώση αυτή συχνά αποκαλείται «κριτική γνώση για τη γλώσσα» [critical knowledge about language] ή «κριτική γλωσσική συνειδητότητα» [critical language awareness] για να είναι διακριτή από άλλου τύπου γνώσεις για τη γλώσσα [όπως εκείνη που περιγράφει λ.χ. η Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton στο άρθρο που δημοσιεύεται σε αυτό το τεύχος του περιοδικού]. Όσοι/-ες αναγνώστες/-τριες ενδιαφέρονται για την κριτική γλωσσική αγωγή μπορούν να ανατρέξουν στο βιβλίο που επιμελήθηκε ο Norman Fairclough, Critical Language Awareness, το οποίο κυκλοφόρησε το 1992 από τις Εκδόσεις Longman [Λονδίνο και Νέα Υόρκη].

2.        Πρόκειται για τους Peter Doughty, Geoffrey Thornton και John Pearce.

3.        Στο Γλωσσικό Υπολογιστή πβ. Θεματικές Στήλες: Γλωσσική ποικιλία και η γλώσσα του σχολείου.

4.        Η έννοια επίπεδο ύφους [register], η οποία ανήκει στον Halliday, συζητείται στο κείμενο της Mary Macken-Horarik, σε αυτό το τεύχος του Γλωσσικού Υπολογιστή, καθώς επίσης και η έννοια του κειμενικού είδους [genre].