1. ΤΥΠΟΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ

Μια πρώτη και θεμελιακή διάκριση πρέπει να γίνεται μεταξύ προφορικής και γραπτής μετάφρασης. Και οι δύο αυτοί μεταφραστικοί τρόποι είναι νόμιμοι και ωφέλιμοι: η προφορική μετάφραση θεωρείται προχειρότερη της γραπτής και κατά κάποιον τρόπο αυτόματη· υπακούει προπάντων στον ρυθμό και στην ανάσα του προφορικού λόγου.

Τυπολογικά διακρίνεται η ενδογλωσσική από τη διαγλωσσική μετάφραση. Η νεοελληνική μετάφραση ενός αρχαιοελληνικού κειμένου, λ.χ. του ομηρικού έπους, ορίζεται ως ενδογλωσσική, εφόσον πρόκειται για μεταφορά στη σημερινή μας γλώσσα ενός ελληνόφωνου κειμένου, το οποίο δικαίως θεωρείται μήτρα της λογοτεχνικής ελληνικής γλώσσας, από όπου προήλθαν οι κατοπινές παραλλαγές της. Βεβαίως η ομηρική γλώσσα περιέχει πολλά χαρακτηριστικά, τα οποία δεν επιβίωσαν στη νεοελληνική γλώσσα· εξάλλου και η νεοελληνική γλώσσα απέκτησε στην εξέλιξή της καινούρια γνωρίσματα που λείπουν από την ομηρική γλώσσα. Ωστόσο η αίσθηση ότι μεταφράζοντας κάποιος στη νέα ελληνική την Οδύσσεια επιχειρεί ενδογλωσσικής τάξης μετάφραση είναι έντονη, και συνεπάγεται πρόσθετες ευκολίες και δυσκολίες, που ασφαλώς δεν ισχύουν για μια γαλλική, λ.χ., αγγλική ή γερμανική μετάφραση του έπους.

Το μεταφραστικό ζεύγος πιστή και ελεύθερη μετάφραση, το οποίο συχνά προβάλλεται και ως μεταφραστικό δίλημμα, αποτελεί επινόηση της σχολικής κυρίως πρακτικής. Στον βαθμό που υπόκεινται σε αυτό το ζεύγος κάποια χρήσιμα διακριτικά στοιχεία της μεταφραστικής θεωρίας και πρακτικής, τα στοιχεία αυτά καλύπτονται με ακριβέστερο και σαφέστερο τρόπο από το ζεύγος της φιλολογικής και λογοτεχνικής μετάφρασης. Αν πάλι με τον όρο "ελεύθερη" μετάφραση εννοούμε τη διασκευή ενός κειμένου, τότε βρισκόμαστε εξ ορισμού εκτός του μεταφραστικού πεδίου.

Αποτρόπαιο υβρίδιο είναι η σχολική μετάφραση, όταν επιμένει να παίρνει γραπτή και αντιγραφική μορφή. Είναι γνωστά τα γλωσσικά τέρατα που προκύπτουν από τη γραπτή σχολική μετάφραση μέσα στην τάξη κατά την εξέταση του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών. Ο μόνος νόμιμος τρόπος σχολικής μετάφρασης είναι ο προφορικός, ο οποίος επιτρέπει εναλλακτικές μεταφραστικές λύσεις και συγχρόνως ευνοεί την παράφραση του αρχαίου κειμένου, ώστε να καταστούν σαφέστερα τόσο τα νοηματικά του στοιχεία όσο και τα μορφολογικά του γνωρίσματα.