Συνδέτης/ ενδείκτης

Οι συνδέτες (connectors/ connectives), σε αντιδια-στολή προς τους συνδέσμους (conjunctions), το πεδίο των οποίων ορίζεται από μια συντακτική περίοδο, χρησιμοποιούνται για να οργανώσουν τη συνολική ανάπτυξη ή διαπραγμάτευση ενός θέματος στο πλαίσιο της παραγωγής, ανακοίνωσης και ερμηνείας του λόγου / κειμένου. Οι συνδέτες συνήθως δηλώνουν τη σειρά με την οποία οι πληροφοριακές μονάδες διαδέχονται η μία την άλλη (πρώτον, δεύτερον, τρίτον κλπ) ή τις λογικές-σημασιολογικές σχέσεις μεταξύ προτάσεων ή μεγαλύτερων τμημάτων του λόγου (ή μάλλον, στην πραγματικότητα, βέβαια, επίσης, πάντως, αντίθετα, ταυτόχρονα, παράλληλα, έτσι, γι' αυτό, συνεπώς, λοιπόν, ωστόσο κλπ). Οι συνδέτες διακρίνονται από τους ενδείκτες (markers / pointers), που έχουν ευρύτερο πεδίο τροποποίησης του λόγου / κειμένου, συνήθως λειτουργία που αφορά το κείμενο που ακολουθεί (καταφορική) και όχι το κείμενο που προηγείται (αναφορική), και θέση μεταξύ παραγράφων, και εκφράζουν τη στάση του ομιλητή απέναντι στο κειμενικό μήνυμα. Είναι φανερό ότι οι συνδέτες, που γενικά συσχετίζουν μια πρόταση με τις προηγούμενες του κειμένου, έχουν σχέση με την κειμενική συνοχή, ενώ οι ενδείκτες, που βοηθούν τον αναγνώστη / ακροατή να συνδέσει το κειμενικό μήνυμα με το ευρύτερο γνωστικό, καταστασιακό και πολιτισμικό του πλαίσιο, έχουν σχέση με τη συνεκτικότητα. Μια ταξινόμηση των ενδεικτών αναγνωρίζει: α) προσλεκτικούς ενδείκτες (για παράδειγμα, ας υποθέσουμε, εννοώ, θέλω να πω κ.ά.), που καθιστούν σαφέστερη την προσλεκτική ισχύ μιας απόφανσης, δείχνουν δηλαδή αν πρόκειται για διευκρίνιση, ισχυρισμό, υπόθεση κλπ, β) τροπικούς ενδείκτες (ίσως, πιθανόν, χωρίς αμφιβολία, θα έλεγα, αμφιβάλλω αν κλπ), που δείχνουν τη μικρότερη ή μεγαλύτερη βεβαιότητα του ομιλητή / συγγραφέα για την αλήθεια της πληροφορίας που επεξεργάζεται, γ) θεωρησιακούς ενδείκτες (θα ήθελα να, μου φαίνεται χωρίς ενδιαφέρον ή περιττό να κ.ά.), που φανερώνουν τη στάση του ομιλητή / συγγραφέα απέναντι στο θέμα που συζητά, και δ) μεταγλωσσικούς ή μετακειμενικούς ενδείκτες (θα ξεκινήσω λέγοντας, στη συνέχεια θα συζητήσω, στο επόμενο κεφάλαιο θα δείξω, τελειώνοντας θα αναφερθώ κλπ), που αναφέρονται σε στοιχεία της οργάνωσης του ίδιου του κειμένου.

Παραπομπές: τροποποιητής, κείμενο, συνοχή, συνεκτικότητα, γλωσσική πράξη και επιτελεστικό ρήμα

Επιστροφή στα περιεχόμενα του Σ