Συνδήλωση
Η σημασιολογία διακρίνει τρία είδη σημασίας: την αναφορική, αυτή δηλαδή που αναφέρεται στην πραγματικότητα και περιγράφει αντικείμενα, πρόσωπα ή καταστάσεις πραγμάτων· την κοινωνική, η οποία μας δίνει πληροφορίες για το κοινωνικό status ενός ομιλητή ή για τα εξωγλωσσικά συμφραζόμενα ενός εκφωνήματος· και τη συναισθηματική, που απορρέει από τα συναισθήματα του ομιλητή για το αντικείμενο μιας συζήτησης. Ολοφάνερα, η πρώτη κατηγορία σημασιών χαρακτηρίζεται από "αντικειμενικότητα", που είναι προϊόν πολλαπλών και χρόνιων συμβάσεων μιας γλωσσικής κοινότητας, δεσμευτικών για όλα τα μέλη της, ενώ η δεύτερη και η τρίτη κατηγορία χαρακτηρίζεται από "υποκειμενικότητα", αφού οι σημασίες αυτές αφορούν κοινωνικά υποκείμενα και τις μεταξύ τους σχέσεις, ενώ δεν είναι δεσμευτικές παρά μόνο για τους χρήστες τους. Πιο συγκεκριμένα: σε προτάσεις όπως οι παρακάτω, μαζί με την αναφορική τους σημασία, συν-δηλώνεται η κοινωνική τάξη, η επαγγελματική θέση, η εθνικότητα, ο τόπος καταγωγής, το φύλο, η ηλικία και άλλα κοινωνικά χαρακτηριστικά των ομιλητών Ο κατηγορούμενος κρίνεται αθώος (επάγγελμα)· Απολύεσαι! (κοινωνική τάξη)· Πού να στα λέω, χρυσή μου! (φύλο)· Εμείς στα χρόνια μας είχαμε σέβας, όχι όπως τώρα οι νέοι (ηλικία). Επίσης, με τη βοήθεια ποικίλων γλωσσικών μέσων (βλ. παρακάτω) οι ομιλητές κάνουν τις προτάσεις τους ή και λέξεις μόνο να συν-δηλώνουν δίπλα στην κυριολεκτική τους σημασία και τα συναισθήματά τους απέναντι στους συνομιλητές τους ή στο αντικείμενο μιας συνομιλίας. Π.χ. Ο Γιώργος είναι μεγάλη καρδιά (το μεγάλη με υψηλότερο τονισμό δηλώνει θαυμασμό, ενώ με επιτονισμό ειρωνείας τον σαρκασμό του ομιλητή για το πρόσωπο του Γιώργου)· Τι ώρα ειν' αυτή που γύρισες πάλι; (ψευδοερώτηση που συνοδεύεται από ανάλογη έκφραση προσώπου και δηλώνει έντονο θυμό)· Η απέναντι δεν άφησε τίποτε όρθιο στις Εκπτώσεις! (δήλωση που εκφέρεται με αδιόρατη ειρωνεία και αποπνέει επιδεικτική περιφρόνηση)· Μωρό μου! (αναφώνηση που ανάλογα με τον χρωματισμό της φωνής δηλώνει αγάπη ή λαγνεία) κλπ. Η αναφορική σημασία χαρακτηρίζεται και ως καταδήλωση, δηλαδή κατάδειξη μιας φυσικής ή νοητικής οντότητας ή σχέσης, ενώ η κοινωνική και η συναισθηματική σημασία στεγάζονται κάτω από τον χαρακτηρισμό συνδήλωση, δηλαδή δείξη παράλληλων (προς τις αναφορικές) διαπροσωπικών σημασιών, με τις οποίες οι ομιλητές διαβρέχουν τα εκφωνήματά τους, προκειμένου να εκφράσουν την προσωπική τους οπτική απέναντι στο θέμα του λόγου και τους συνομιλητές τους.
Παραπομπές:σημαινόμενο,
εκφώνημα,
λόγος/langage
