|
1.3. Το "μικροκείμενο" Για
την ανάγνωση ενός κειμένου, τη διάγνωση δηλαδή του νοήματος και
της σύνταξής του, κρίσιμο στοιχείο είναι η μονάδα μέτρησης που επιλέγουμε.
Αν ως μονάδα νοηματική εκλαμβάνεται η λέξη (πράγμα συνηθέστατο σήμερα
και επικυρωμένο από τον τύπο της ισχύουσας σχολικής μετάφρασης),
τότε η αποτυχία του εγχειρήματος είναι σίγουρη. Αλλά ούτε και η
πρόταση (ή έστω η συντακτική περίοδος) δεν μπορεί να ισχύσει ως
μονάδα ανάγνωσης ενός κειμένου. Τούτο σημαίνει ότι ως μόνη και νόμιμη
μονάδα κατανόησης ενός κειμένου είναι τα "μικροκείμενα"
που το συναποτελούν: νοηματικά δηλαδή και μορφικά μικροσύνολα με
αρχή, μέση και τέλος. Στο πλαίσιο του μικροκειμένου οι λέξεις δείχνουν
τη σημασία τους, οι προτάσεις καθιστούν ορατή την πορεία και την
εξέλιξη του νοήματος, οι κόμποι της σύνταξης λύνονται. Στη μικροκειμενική ανάγνωση ενός κειμένου η πρόωρη και κατά λέξη μετάφραση
αποδεικνύεται καταστροφική. Αντ' αυτής προτείνεται η προφορική
παράφραση, ως προσπάθεια να ανασυνταχθεί σε νεοελληνικό λόγο
το μικροκειμενικό νόημα· να βρεθεί και να ελεγχθεί η συνοχή και
η συνέχειά του. Σε τούτο βοηθούν ιδιαιτέρως οι έκτυπες λαβές ενός
μικροκειμένου. Εφόσον ένα κείμενο δεν είναι εκ γενετής ανόητο, η προφορική παράφρασή
του δείχνει πού και γιατί κινδυνεύουμε να το παρανοήσουμε. Γιατί
κάθε καλό κείμενο έχει συγχρόνως λαβές και εσοχές: με τις λαβές
του προσφέρεται και με τις εσοχές του αντιστέκεται. Δεν μπορούμε
να μπούμε στις εσοχές ενός κειμένου, προτού αναγνωρίσουμε και χρησιμοποιήσουμε
τις λαβές του. Η προφορική παράφραση είναι μέθοδος που επιτρέπει
να ανακαλύψουμε τη "νοηματική γεωγραφία" ενός μικροκειμένου.
Μέθοδος άκρως ερεθιστική για όποιον την έχει δοκιμάσει ως δάσκαλος
και εξαιρετικά δελεαστική για τον μαθητή. Τα αρχαία ελληνικά κείμενα
προσφέρονται κατ' εξοχήν σε τέτοιου είδους άσκηση, φτάνει να μη
βιαζόμαστε να τα εξοντώσουμε με την πρακτική της σχολικής μετάφρασης.
|
