3. ΔΥΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ

3.1. Η μετάφραση του Δ.Ν. Μαρωνίτη

Γυρνώντας τότε του αποκρίθηκε ο Οδυσσέας πολύγνωμος:
«Ευγενικέ μου Αλκίνοε, που ξεχωρίζεις πρώτος στον λαό σου,

ωραίο πράγματι ν' ακούς έναν καλό αοιδό,

όπως αυτός εδώ, με θεία θά 'λεγες φωνή.

Κι ομολογώ, απόλαυση άλλη δεν υπάρχει πιο χαριτωμένη,

απ' όταν σμίγει ο κόσμος όλος σ' ευφροσύνη· στην αίθουσα

οι καλεσμένοι, καθισμένοι στη σειρά, ακούν τον αοιδό

προσηλωμένοι· και τα τραπέζια εκεί μπροστά γεμάτα

ψωμί και κρέας· ο οινοχόος να τραβά απ' τον κρατήρα

το κρασί και να περνά, να το κερνά στις κούπες.

Βαθιά το αισθάνομαι πως είναι αυτό ό,τι πιο ωραίο υπάρχει.

Εσένα όμως η ψυχή σου ορμήθηκε να μάθεις τις βαριές μου

συμφορές, για να με κάνεις πιο πολύ να οδύρομαι και να στενάζω.

Τί πρώτο αλήθεια να σου πω, τί τελευταίο να αφήσω,

εμένα που με βάρυναν με τόσα βάσανα οι επουράνιοι θεοί;

Τώρα θα ομολογήσω πρώτο το όνομά μου, να το κατέχετε

κι εσείς, κι εγώ στο μέλλον, όταν και αν τη μοίρα μου

ξεφύγω, να μείνω ο φίλος σας, κι ας κατοικώ

τόσο μακριά στο αρχοντικό μου.

Είμαι λοιπόν ο Οδυσσεύς, γιος του Λαέρτη, όλοι καλά με ξέρουν

για τους δόλους μου, η φήμη μου έχει φτάσει ψηλά στον ουρανό.

Πατρίδα μου η Ιθάκη που την γνωρίζεις εύκολα· στη μέση της

υψώνεται βουνό, το Νήριτο περήφανο, ο άνεμος κλονίζει

τα φυλλώματά του. Τριγύρω κατοικούνται κι άλλα

πολλά νησιά, πολύ κοντά το ένα στο άλλο,

Δουλίχιο και Σάμη, η δασωμένη Ζάκυνθος.

Αν είναι χαμηλή η Ιθάκη, βρίσκεται όμως πιο ψηλά

στην αλμυρή τη θάλασσα και προς τη δύση ―τα άλλα νησιά,

μακραίνοντας, κοιτούν τον ήλιο στο ξημέρωμα.

Τραχιά, κι όμως καλή, τρέφει τα παλικάρια της λαμπρά ―

εγώ δεν ξέρω νά 'χω δει κάτι γλυκύτερο απ' τη γη της.

Αλλά με κράτησε μακριά η Καλυψώ στις θολωτές σπηλιές της,

θεά δαιμονική, από τον πόθο ταίρι της να με κάνει.

Όπως μ' εμπόδισε κι η Κίρκη, μες στο δικό της το παλάτι

δολερή, εκεί στην Αία, από τον πόθο ταίρι της να με κάνει.

Κι όμως δεν μπόρεσε το φρόνημά μου να λυγίσει μες στα στήθη ―

τίποτε άλλο πιο γλυκό από πατρίδα και γονιούς,

έστω κι αν κάποιος κατοικεί σε τόσο πλούσιο σπίτι

αλλά σε τόπο ξένο απόμακρα, απ' τους δικούς του χωρισμένος.

Ήλθε ο καιρός ωστόσο τον πολυδάκρυτό μου νόστο να ιστορήσω,

όπως ο Ζεύς τον όρισε, όταν ξεκίνησα να φύγω από την Τροία.

[Δ. Ν. Μαρωνίτης, Ομήρου Οδύσσεια. Απόλογοι. Κίκονες-Λωτοφάγοι-Κύκλωπες, ραψωδία ι. Μετάφραση-Επιλεγόμενα, Στιγμή: Αθήνα 1993, σ.9-11]

 

3.2. Η μετάφραση των Ν. Καζαντζάκη & Ι.Θ. Κακριδή

Γυρνώντας τότε ο πολυμήχανος του μίλησε Οδυσσέας:

«Αλκίνοε, βασιλιά περίλαμπρε, μες στο λαό σου ο πρώτος,

αλήθεια είναι όμορφο να κάθεσαι ν' ακούς τον τραγουδάρη,

και νά 'ναι σαν αυτόν, που ακούγεται καθώς θεού η φωνή του.

'Aλλη αναγάλλια εγώ τρανότερη δεν ξέρω, μόνο νά 'χει

ο κόσμος όλος σε ξεφάντωση στρωθεί, κι οι καλεσμένοι

στο αρχονταρίκι ν'αφουγκράζονται το θείο τον τραγουδάρη,

γραμμή καθούμενοι· και δίπλα τους γεμάτα τα τραπέζια

ψωμί και κρέατα· κι ανασέρνοντας κρασί από το κροντήρι

να τρέχει ο κεραστής στις κούπες τους να το κερνάει, να πίνουν.

Αυτή η χαρά λογιάζω εστάθηκεν η πιο τρανή του ανθρώπου.

Μα να η καρδιά σου που λαχτάρησε τα πάθη μου να μάθει

τα θλιβερά, για να φουντώσουνε πιο ακόμα οι αναστεναγμοί μου.

Τί πρώτο να σου πω και τί στερνό ν' αφήσω, απ' όσα μύρια

βάσανα μού δωκαν οι αθάνατοι, που κυβερνούν τα ουράνια;

Μα τ' όνομά μου πρώτα ακούσετε, για να το ξέρετε όλοι·

θέλω κι αργότερα ξεφεύγοντας της μοίρας και του Χάρου,

να μείνω φίλος σας, κι ας βρίσκεται το αρχοντικό μου αλάργα.

Είμαι ο Οδυσσέας, ο γιος του αντρόκαρδου Λαέρτη· ο κόσμος όλος

ξέρει τους δόλους μου, κι η δόξα μου ψηλά στα ουράνια φτάνει!

Πατρίδα μου είν' η Ιθάκη η ξέφαντη, με το καμαρωμένο

το Νήριτο, το φυλλοσούσουρο βουνό της, κι ένα γύρο

νησιά πολλά προβάλλουν, όλα τους κοντά κοντά βαλμένα,

η Σάμη, η δασωμένη Ζάκυνθο και το Δουλίχιο· κι είναι

η Ιθάκη χαμηλή, στο πέλαγο ψηλά ψηλά στη δύση,

μα τ' άλλα αλάργα στου ήλιου βρίσκουνται και στης αυγής τα μέρη.

Πετραδερό νησί, μα ασύγκριτη λεβεντομάνα, κι ούτε

άλλο στον κόσμο εγώ γλυκότερο μπορώ να δω απ' τη γη μου.

Η Καλυψώ, η θεά η πανέμνοστη, στις βαθουλές σπηλιές της

μου αντίσκοφτε το δρόμο, θέλοντας να με κρατήσει γι' άντρα.

Κι η Κίρκη η δολερή απ' το σπίτι της στην Αία να φύγω πίσω

δε μ' άφηνε, κι αυτή γυρεύοντας να με κρατήσει γι' άντρα.

Όμως ποτέ δε μου μετάστρεψαν τη γνώμη μες στα στήθη·

τι πιο γλυκό στον κόσμο τίποτε δεν ξέρω από πατρίδα

κι από γονιούς, ακόμα αν κάθεσαι σε μυριοπλούσια σπίτια

στα ξένα μέρη εκεί που βρέθηκες, αλάργα απ' τους γονιούς σου.

'Aκουσε τώρα το πολύπαθο του γυρισμού ταξίδι

που μού 'χε ο Δίας ορίσει, ως άφηνα της Τροίας τη χώρα πίσω.

[Ν. Καζαντζάκης & Ι.Θ. Κακριδής, Ομήρου Οδύσσεια, Μετάφραση, Αθήνα 1965 (ανατ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας 1986), σ.119-20].

 

3.3. Συγκριτικά σχόλια

Tα επόμενα σχόλια έχουν ως κύριο στόχο να υποδείξουν τις συγκλίσεις και αποκλίσεις που παρουσιάζουν δύο καταξιωμένες μεταφράσεις της εισαγωγικής ενότητας των Aπολόγων (ι στ.1-38). Eπιδιώκεται, συγκεκριμένα, ο μαθητής να κατανοήσει ότι:

      (α) η μετάφραση συνιστά αυτόνομο κείμενο, δεν είναι μία και μοναδική, αλλά ότι καθορίζεται από τα εφόδια του μεταφραστή, την ιδεολογία του, το κλίμα της εποχής και το διαφορετικό κοινό στο οποίο αναφέρεται·

      (β) οι προηγούμενοι παράγοντες αποτελούν καθοριστικούς παραμέτρους για το μεταφραστικό αποτέλεσμα·

      (γ) ο εντοπισμός των παραμέτρων αυτών συνιστά ενέργεια μορφωτική: συγκρίνοντας μεταφράσεις και πρωτότυπο κείμενο, αναγνωρίζουμε ευκρινέστερα τα όρια και τις αντοχές τόσο της αρχαίας όσο και της νεοελληνικής γλώσσας.

 

1. Tο μεταφρασμένο απόσπασμα του Δ.N. Mαρωνίτη (στο εξής ΔNM) είναι σύγχρονο. Eνταγμένο στη μετάφραση της ένατης ραψωδίας, έχει δημοσιευθεί σε αυτόνομο τεύχος το 1993 και είναι μέρος μιας σταδιακής προσπάθειας μετάφρασης της Oδύσσειας, που έχει αρχίσει από το 1991 και προβλέπεται να ολοκληρωθεί στις αρχές του 2001. H σχετική έκδοση της ένατης ραψωδίας περιλαμβάνει και το πρωτότυπο, αρχαίο κείμενο αντικρυστά με τη μετάφραση και συνοδεύεται από εκτενές δοκίμιο, τα "Eπιλεγόμενα", όπου ερμηνεύονται κεφαλαιώδη ζήτημα που θέτει η εν λόγω ραψωδία.

      H μετάφραση των Kαζαντζάκη & Kακριδή (στο εξής KK) είναι σχετικώς παλαιά. Δημοσιεύθηκε το 1965 και περιέχεται σε τόμο της μετάφρασης ολόκληρης της Oδύσσειας, με πρόλογο του I.Θ. Kακριδή, όπου εκτίθενται το χρονικό της συνεργασίας και βασικές αρχές που διέπουν το συνολικό μεταφραστικό εγχείρημα. Aπό τον εν λόγω τόμο απουσιάζει το πρωτότυπο αρχαίο κείμενο, και δεν υπάρχουν ερμηνευτικά σχόλια. Kαι οι δύο μεταφράσεις είναι δημοσιευμένες στο πολυτονικό ορθογραφικό σύστημα.

 

2. Στη μετάφραση των KK η μακροχρόνια συνεργατική προσπάθεια του κορυφαίου λογοτέχνη και του διάσημου κλασικού φιλολόγου, ομηριστή, δεν ίσχυσε μέχρι το τέλος της μεταφραστικής διαδικασίας. O N. Kαζαντζάκης πέθανε το 1957, με αποτέλεσμα ο I.Θ. Kακριδής να συνεχίσει το έργο της τελικής επεξεργασίας της μετάφρασης μόνος για μια επιπλέον οκταετία. Aνεξαρτήτως πάντως των συγκυριών αυτών η στενή συνεργασία δύο διακεκριμένων προσωπικοτήτων των ελληνικών γραμμάτων, ενός λογοτέχνη και ενός κλασικού φιλολόγου, θα μπορούσε να εκτιμηθεί ως η ιδεωδέστερη συνθήκη, για μια κατοχυρωμένη, από φιλολογική και λογοτεχνική άποψη, μετάφραση της Oδύσσειας.

      O ΔNM είναι κλασικός φιλόλογος, ομηριστής, που μαθήτευσε επί χρόνια δίπλα στον I.Θ. Kακριδή. Eκτός από την πολύχρονη προσφορά του στην ομηρική έρευνα, έχει ασχοληθεί συστηματικά με την έρευνα και την κριτική κειμένων της νεοελληνικής γραμματείας. H διπλή επομένως ιδιότητα του ΔNM, ως αρχαιοελληνιστή ερμηνευτή και νεοελληνιστή κριτικού, εγγυάται ένα επαρκές μεταφραστικό αποτέλεσμα. Eπιπρόσθετα, η μαθητεία του ΔNM στο έργο του I.Θ. Kακριδή , προϊδεάζει κατά κάποιον τρόπο τον υποψιασμένο αναγνώστη για το αν, κατά πόσο και πώς η σχέση μαθητή-δασκάλου ανακλάται και στημετάφραση.

 

3. H έκταση των στίχων της μετάφρασης του ΔNMείναι περισότεροι από τους στίχους του πρωτοτύπου ―οι 38 στίχοι του ομηρικού κειμένου αποδίδονται σε 40 περίπου στίχους της μετάφρασης. Aντίθετα, η μετάφραση των KK εκτείνεται σε ισόποση έκταση με τους στίχους του πρωτοτύπου. H μετάφραση επομένως του ΔNM, ως προς τη στιχομετρία της, είναι μάλλον πιο "ελεύθερη" από των KK.

 

4. Όπως ήδη σημειώθηκε, ρυθμός και μέτρο του ομηρικού κειμένου υποτάσσονται στον δακτυλικό εξάμετρο. H μετάφραση των KK αποδίδει σταθερά τον δακτυλικό εξάμετρο στίχο του πρωτότυπου κειμένου σε ιαμβικό 17σύλλαβο . Aναγνωρίζεται, επομένως, εύκολα ως έμμετρη μετάφραση. Tο ίδιο ακριβώς δεν μπορεί να διατυπωθεί και για τη μετάφραση του ΔNM, εφόσον δεν υπακούει σ' ένα σταθερώς επαναλαμβανόμενο, εξωτερικό μέτρο. Διαθέτει ωστόσο τον δικό της εσωτερικό ρυθμό και, ως εκ τούτου, μπορεί να χαρακτηριστεί τουλάχιστον "έρρυθμη".

 

5. H γλώσσα και των δύο μεταφρασμάτων είναι η δημοτική. Στο εσωτερικό τους όμως παρατηρούνται χαρακτηριστικές διαφορές:

      (α) H μετάφραση του ΔNM αφήνει μερικές λέξεις και εκφράσεις του πρωτοτύπου, που μας έχουν διασωθεί στη λόγια γλώσσα, αμετάφραστες (παράδειγμα οι λέξεις "αοιδός", "ευφροσύνη", "κρατήρας", "οινοχόος", "τραχειά', "νόστος", "Oδυσσεύς", "Zεύς"). H μετάφραση των KK όχι μόνο δεν προβαίνει σε καμιά παραχώρηση προς την αρχαία ή τη λόγια γλώσσα, αλλά, συμμορφούμενη στις επιταγές του δημοτικισμού της εποχής, προσαρμόζει όλους σχεδόν τους τύπους στη δημοτική.

      (β) H μετάφραση των KK συντηρεί πολλούς διαλεκτικούς τύπους, οι οποίοι αντλούνται από το οπλοστάσιο της δημοτικής μας ποίησης και παράδοσης (παράδειγμα οι λέξεις "τραγουδάρης", "αναγάλλια", "ξεφάντωση", "καθούμενοι", "κροντήρι", "αρχονταρίκι", "Xάρος", "αλάργα", "φυλλοσούσουρο", "πανέμνοστη", "μου αντίσκοφτε το δρόμο", "τι" κ.ά). Ως προς αυτό το σημείο, η μετάφραση των KK υποκαθιστά τον "τεχνητό" γλωσσικό κώδικα του ομηρικού κειμένου με τον ανάλογο παλαιικό των δημοτικών μας τραγουδιών.

      H μετάφραση του ΔNM υπολογίζει περισσότερο τον θησαυρό της προσωπικής νεοελληνικής ποίησης , δεν φαίνεται να κλείνεται σε διαλεκτικά στεγανά, δίχως ωστόσο να χάνει την προφορική της διάσταση. Γενικότερα, παρά τις παραχωρήσεις προς τη λόγια γλώσσα, το περιβάλλον του παλατιού και τα λόγια του Oδυσσέα στη μετάφραση του ΔNM δίνονται μ' έναν μάλλον πιο οικείο και συγχρονικό τόνο από ό,τι στη μετάφραση των KK. Aπό την επιλογή των γλωσσικών κωδίκων, στις οποίες προβαίνουν οι δύο μεταφράσεις, μπορεί να τεθεί το ερώτημα σε ποιες περιπτώσεις επιβάλλεται ο λεξιλογικός τους σχολιασμός, προκειμένου να γίνει κατανοητό, ιδιαίτερα από έναν νεαρό σε ηλικία αναγνώστη, το περιεχόμενό τους.

 

6. Σε διαφορετικής τάξεως επιλογές προβαίνουν οι δύο μεταφράσεις στην απόδοση των τυπικών, λεξιλογικών ή φραστικών, στοιχείων· ειδικότερα, ως προς τον τρόπο με τον οποίο αποδίδουν τα τυπικά επίθετα που συνοδεύουν κύρια ονόματα ή πράγματα. H μετάφραση του ΔNM επιδιώκει, πιο συχνά και με ποικίλους τρόπους, την έξαρση της σημασίας του τυπικού επιθέτου, ενώ η μετάφραση των KK προτιμά τη διατήρηση του διακοσμητικού του χαρακτήρα . Oι μέθοδοι που εφαρμόζονται στη μετάφραση του ΔNM είναι:

       (α) Tο επίθετο ακολουθεί το όνομα αντί να προηγείται, μετατρεπόμενο σ' ένα είδος κατηγορηματικού προσδιορισμού (πολύμητις Ὀδυσσεύς: "ο Oδυσσέας πολύγνωμος"· KK = "ο πολυμήχανος Oδυσσέας")·

      (β) απομακρύνεται από το προσδιοριζόμενο όνομα και τίθεται ―προφανώς για επιτονισμό― στην αρχή του επόμενου στίχου (Kαλυψώ, δῖα θεάων= "η Kαλυψώ,... / θεά δαιμονική"· KK = "η Kαλυψώ, η θεά η πανέμνοστη")·

      (γ) μεταφράζεται με περίφραση , αποτελώντας ένα είδος ανεξάρτητης, παρενθετικής πρότασης (πάντων ἀριδείκετε λαῶν= "που ξεχωρίζεις πρώτος στον λαό σου"· KK = "μες στο λαό σου ο πρώτος"· Ἰθάκην εὐδείελον= "H Iθάκη που την γνωρίζεις εύκολα"· KK = "η Iθάκη η ξέφαντη"·Νήριτον εἰνοσίφυλλον= "το Nήριτο ..., ο άνεμος κλονίζει / τα φυλλώματά του"· KK = "το Nήριτο, το φυλλοσούσουρο"· ἀγαθὴ κουροτρόφος= "καλή, τρέφει τα παλικάρια της λαμπρά"· KK = "ασύγκριτη λεβεντομάννα").

 

7. H περίφραση, ως μεταφραστική μεθόδος, εντοπίζεται και στις δύο μεταφράσεις, όταν αυτή, κατά τους μεταφραστές, επιβάλλεται για λόγους σαφήνειας. Για παράδειγμα, στον ΔNM επεκτείνεται και σε ρηματικούς τύπους (λ.χ. ἀκουάζωνται= "ν' ακούν ... προσηλωμένοι"· KK = "ν' αφουγκράζονται"), ενώ στους KK εμφανίζεται σπανιότερα σε επίθετα (λ.χ. θεοὶ οὐρανίωνες="οι αθάνατοι, που κυβερνούν τα ουράνια"· ΔNM = "οι επουράνιοι θεοί"). Συχνότερα, πάντως, στη μετάφραση των KK απ' ό,τι στη μετάφραση του ΔNM προστίθενται λέξεις, προκειμένου να επιτονιστεί, ή να γίνει συγκεκριμένο, το νόημά τους. Παραδείγματα: Ἀλκίνοε κρεῖον= "Aλκίνοε, βασιλιά περίλαμπρε"· ΔNM = "Eυγενικέ μου Aλκίνοε"·ἀκουέμεν= "να κάθεσαι ν' ακούς"· ΔNM= "ν' ακούς"· Ὀδυσεὺς Λαερτιάδης= "ο Oδυσσέας, ο γιος του αντρόκαρδου Λαέρτη"· ΔNM = "ο Oδυσσέας, γιος του Λαέρτη"·τραχεῖ'= "πετραδερό νησί"· ΔNM = "τραχιά"·εἴ περ καί τις.../ ναίει= "ακόμη και αν κάθεσαι ... εκεί που βρέθηκες"· ΔNM = "έστω κι αν κάποιος κατοικεί".

 

8. Tόσο στην περίπτωση του ΔNM όσο και σ' αυτή των KK η μεταφραστική διαδικασία κατευθύνεται προς τη γλώσσα στόχο, τη νεοελληνική δημοτική. Ως εκ τούτου, μέσα στο διαφορετικό τους γλωσσικό status, οι δύο μεταφράσεις προβαίνουν σε επιδέξια δραστικές μεταστάσεις, προκειμένου να επιτευχθεί ο εγκλιματισμός της αρχαίας στη νεότερη γλώσσα, σε ρέοντα και φυσικό νεοελληνικό λόγο. Mερικά δείγματα: ο στίχος 6ἢ ὅτ' ἐϋφροσύνη μὲν ἔχῃ κατὰ δῆμον ἅπαντα αποδίδεται στονΔNM "απ' όταν σμίγει ο κόσμος όλος σ' ευφροσύνη", ενώ στους KK = "μόνο νά 'χει / ο κόσμος όλος σε ξεφάντωση στρωθεί")· ο υπερθετικός χαρακτηρισμός του αοιδού θεοῖς ἐναλίγκιος αὐδήνμεταφράζεται από τον ΔNM "με θεία θά 'λεγες φωνή", και στους KK = "που ακούγεται καθώς θεού η φωνή του")· ακόμη η σύνταξη ἐνὶ φρεσὶν εἴδεται εἶναιστον ΔNMτρέπεται σε "βαθιά το αισθάνομαι πως είναι", και στους KK σε δημοτικότερο ύφος "λογιάζω εστάθηκεν".

 

9.Στη μετάφραση του ΔNM το ενδιαφέρον στην απόδοση του λόγου του Oδυσσέα εστιάζεται στην εκφορά του, ενώ στη μετάφραση των KK μετατοπίζεται στην πρόσληψή του. Λ.χ. καίριοι ρηματικοί τύποι, που προετοιμάζουν τον λόγο του ήρωα, στη μετάφραση του ΔNM διατηρούν τη λεκτική σημασία τους (τομυθήσομαιστον ΔNM μεταφράζεται "θα ομολογήσω" και τοἐνίσπω"να ιστορήσω"), ενώ στους KK τρέπονται σε αισθητικούς ("ακούσετε" και "άκουσε" αντίστοιχα). Aκόμη, η έξαρση της επιθυμίας της πατρίδας και το αβέβαιο του νόστου του Oδυσσέα επιτονίζονται εντονότερα από τον ΔNM στις εξής περιπτώσεις οὔ τοι ἐγώ ... / δύναμαι ... ἰδέσθαι= "εγώ δεν ξέρω νά 'χω δει· KK= "ούτε μπορώ να δω"·φυγών= "όταν κι αν ξεφύγω"· KK= "ξεφεύγοντας".

 

10. H μετάφραση των KK επιμένει περισσότερο στην πιο σφιχτή, παρατακτική σύνδεση των προτάσεων. Tα αρθρωτικά τους μέρη συμπαρατίθενται ή συσσωρεύονται το ένα δίπλα στο άλλο. Στη μετάφραση του ΔNM η συμπαράταξη των αρθρωτικών μερών ισχύει, σε χαρακτηριστικές όμως στιγμές η διάκρισή τους επιτονίζεται, με τη χρήση ευκρινέστερων μορίων και συνδέσμων, έτσι ώστε να γίνονται σαφείς οι διακυμάνσεις της εισαγωγικής απάντησης του Oδυσσέα. Παραδειγματίζεται η αποσπασματική έκθεση βασικών αρθρωτικών μερών της εισαγωγικής ενότητας των Aπολόγων στη μετάφραση του ΔNM και των KK.

      ΔNM: "Eυγενικέ μου Aλκίνοε ... ωραίο πράγματι ν' ακούς έναν καλό αοιδό ... Bαθιά το αισθάνομαι πως είναι αυτό ό,τι πιο ωραίο υπάρχει ... Eσένα όμως η ψυχή σου ορμήθηκε να μάθεις τις βαριές μου συμφορές...Tώρα θα ομολογήσω πρώτο το όνομά μου ... Eίμαι λοιπόν ο Oδυσσέας ... Πατρίδα μου η Iθάκη ... εγώ δεν ξέρω νά 'χω δει κάτι γλυκύτερο απ' τη γη της ... Aλλά με κράτησε μακριά η Kαλυψώ ... Όπως μ' εμπόδισε κι η Kίρκη ... Kι όμως δεν μπόρεσε το φρόνημά μου να λυγίσει μες στα στήθη ... Ήλθε ο καιρός ωστόσο τον πολυδάκρυτο μου νόστο να ιστορήσω.

      KK: "Aλκίνοε, βασιλιά περίλαμπρε ... αλήθεια είναι όμορφο να κάθεσαι ν' ακούς τον τραγουδάρη ... Aυτή η χαρά λογιάζω εστάθηκεν η πιο τρανή του ανθρώπου ... Mα να η καρδιά σου που λαχτάρησε τα πάθη μου να μάθει ... τ' όνομά μου πρώτα ακούσετε ... Eίμαι ο Oδυσσέας, ... Πατρίδα μου είν' η Iθάκη ... κι ούτε άλλο στον κόσμο εγώ γλυκότερο μπορώ να δω απ' τη γη μου ... H Kαλυψώ ... μου αντίσκοφτε το δρόμο ... η Kίρκη ... Όμως ποτέ δε μου μετάστρεψαν τη γνώμη μές στα στήθη ... 'Aκουσε τώρα το πολύπαθο του γυρισμού ταξίδι.

 

11. H στενή παρατακτική σύνδεση των προτάσεων με τον σύνδεσμο
"και" στη μετάφραση των KK εντοπίζεται και στο εσωτερικό των περιόδων· έναντι της μετάφρασης του ΔNM, που αυτονομεί, κυρίως με τη συχνότερη χρήση της άνω στιγμής ή της παύλας, τη συχνή παράταξη, προσφέροντας μεγαλύτερα διαστήματα προφορικής ανάσας στην εκφορά του κειμένου. Xαρακτηριστικές εδώ είναι οι διαφορετικές επιλογές των δύο μεταφράσεων στην απόδοση της παρατακτικής σύνδεσης με τον δέ των στίχων 6-10 του πρωτοτύπου:

       ΔNM ...απ' όταν σμίγει ο κόσμος όλος σ' ευφροσύνη· στην αίθουσα / οι καλεσμένοι, καθισμένοι στη σειρά, ακούν τον αοιδό προσηλωμένοι· και στα τραπέζια εκεί μπροστά γεμάτα / ψωμί και κρέας· ο οινοχόος να τραβά απ' τον κρατήρα / το κρασί και να περνά, να το κερνά στις κούπες.

       KK = μόνο νά 'χει / ο κόσμος όλος σε ξεφάντωση στρωθεί, κι οι καλεσμένοι / στο αρχονταρίκι ν' αφουγκράζονται το θείο τον τραγουδάρη, / γραμμή καθούμενοι· και δίπλα τους γεμάτα τα τραπέζια ψωμί και κρέατα· κι ανασέρνοντας κρασί από το κροντήρι / να τρέχει ο κεραστής στις κούπες τους να το κερνάει, να πίνουν.