Μακεδονία εν μύθοις φθεγγομένη Δήμητρα Μήττα
Πολιτική Μυθολογία
[ο Αλέξανδρος Α’ ο Μακεδών, πριν εφαρμόσει σχέδιο εξόντωσης, απευθύνεται σε Πέρσες, οι οποίοι, κάτω από την επίδραση του κρασιού, φέρονται άπρεπα και καταπατούν τους ελληνικούς νόμους της ευπρέπειας και της φιλοξενίας]
πρὸς δὲ καὶ βασιλέϊ τῷ πέμψαντι ἀπαγγείλητε ὡς ἀνὴρ Ἕλλην, Μακεδὼν ὕπαρχος, εὖ ὑμέας ἐδέξατο.
[…] να πείτε στον βασιλιά [των Περσών] που σας έστειλε πως ένας Έλληνας [ο Αλέξανδρος Α’ ο Μακεδών], αυτός που αντιβασιλεύει στους Μακεδόνες, σας καλοδέχτηκε»
(Ηρόδοτος 5,20)[ο Αλέξανδρος Α’ ο Μακεδών πριν από τη μάχη των Πλαταιών απευθύνεται στους Αθηναίους]
οὐ γὰρ ἂν ἔλεγον, εἰ μὴ μεγάλως ἐκηδόμην συναπάσηςτῆς Ἑλλάδος·αὐτός τε γὰρ Ἕλλην γένος εἰμὶ τὠρχαῖον, καὶ ἀντ' ἐλευθέρης δεδουλωμένην οὐκ ἂν ἐθέλοιμι ὁρᾶν τὴν Ἑλλάδα.
Δεν θα μιλούσα αν δεν ενδιαφερόμουν διακαώς για ολόκληρη την Ελλάδα· γιατί κι εγώ στην καταγωγή ανέκαθεν είμαι Έλληνας και δεν θα ήθελα να βλέπω την Ελλάδα να χάσει τη λευτεριά της και να γίνει σκλάβα.
(Ηρόδοτος 9,45)
Η ιστορική μυθοπλασία ήταν δημοφιλής στους Έλληνες: προκειμένου να αποκτήσει κύρος το έργο τους ή μια πόλη, τα απέδιδαν σε μορφές ή ρίζες του παρελθόντος. Αρχαίες πόλεις συγκροτούσαν τις γενεαλογίες τους μέχρι τον πρώτο ιδρυτή τους, που συνήθως απέδιδαν και αφιέρωναν σε κάποιο θεό, ήρωα ή απόγονο ενός μεικτού γάμου θεού με θνητή. Οι αιτιολογικοί αυτοί μύθοι ανίχνευαν και αφηγούνταν την αρχή (ίδρυση) της πόλης, εξυπηρετούσαν την ανάγκη της κοινότητας για μια συγκεκριμένη και διακριτή πολιτική ταυτότητα, χάρη στην οποία η κάθε πόλη θα είχε την προσωπικότητά της, θα ήταν ηθικό πρόσωπο, μέλος με πλήρη δικαιώματα στην κοινωνία των πόλεων. Με αυτή την έννοια, ο αιτιολογικός μύθος γίνεται πολιτική ιδεολογία, ενώ οι μυθικοί τίτλοι της πόλης χρησίμευαν στον καθορισμό των δυναμικών σχέσεων· μαζί με τις μυθικές συγγένειες μεταξύ των πολιτειών, συνιστούσαν διπλωματικό επιχείρημα, το οποίο ακυρωνόταν, όταν μια συμμαχία ή η ανατροπή της στηριζόταν σε επίκαιρα συμφέροντα.
Την τακτική αυτή ακολούθησαν και οι Μακεδόνες βασιλείς, οι οποίοι τεκμηρίωσαν την ελληνική καταγωγή και την παλαιότητα του οίκου τους μέσα από το γενεαλογικό τους δέντρο, το οποίο διαμορφώθηκε τον 5ο αι. π.Χ., ενώ προσθήκες κατά τον 4ο αι. π.Χ. συμπλήρωναν τα «κενά». Πρόκειται για σύνθετο γενεαλογικό δέντρο, με πολλές λεπτομέρειες και παραμέτρους. Διότι όσο νεότερη είναι μια δύναμη και ισχυρότερη θέλει να γίνει τόσο πιο περίπλοκο είναι το μυθολογικό πλέγμα που συνθέτει, προκειμένου να διεκδικήσει, μέσα από τους μυθολογικούς της τίτλους, τη θέση της στο από παλιά διαμορφωμένο πολιτικό σκηνικό και να ανατρέψει ισχύουσες ισορροπίες. Γι’ αυτό και «ο ισχυρισμός του Μακεδονικού βασιλικού οίκου ότι είχε αρχαία καταγωγή πιστοποιείται πολύ πιο καθαρά από τον ισχυρισμό οποιουδήποτε άλλου βασιλικού οίκου στην Ελλάδα» (Hammond, 1995, τ. Α’, 11).
Αντίστοιχη ήταν και η προσπάθεια του βασιλικού οίκου των Λυγκηστών, στην Άνω Μακεδονία, [Χάρτης 2] να διακηρύξουν μια απ’ ευθείας καταγωγή από τη μυθική περίοδο της Ελλάδας, και μάλιστα από τους Βακχιάδες, το ηγεμονικό γένος της Κορίνθου, που κι αυτό καταγόταν από τον Ηρακλή, ήταν δηλαδή Ηρακλείδες, οπότε οι δύο βασιλικοί οίκοι, των Μακεδόνων και των Λυγκηστών, συνδέονταν στενά μεταξύ τους με δεσμούς πατρογονικής συγγένειας.
Ευρετήριο
