  |
|
| ΓΙΑΤΙ Η ΕΝΤΑΞΗ
ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ
Αν θέλουμε να μελετήσουμε ουσιαστικά την επίδραση της χρήσης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στον γραπτό λόγο, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τη διάκριση ανάμεσα στην καθημερινή, ανεξάρτητη χρήση του και σε αυτήν που λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο οργανωμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Η επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου γίνεται με γραπτά μηνύματα σύντομα ή εκτενή. Οι επικριτές/τριες της χρήσης του διαδικτύου συχνά χρησιμοποιούν ως επιχείρημα το γεγονός ότι, αν και η γραφή έχει θέση στην αποστολή και λήψη μηνυμάτων μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τελικά «οι προϋποθέσεις αυτών των αποστολών είναι της τάξης του προφορικού λόγου… Η πρακτική είναι προφορική, στο μέτρο που το μήνυμα μοιάζει περισσότερο με μια συζήτηση ανάμεσα σε δύο εταίρους που έχουν δικό τους κώδικα επικοινωνίας, παρά με ένα κείμενο προοριζόμενο να διαβαστεί από όλους και του οποίου τα χαρακτηριστικά (γραμματική σύνταξη και σημασιολογία) καθιερώθηκαν θεσμικά, με ανώνυμο και αναγκαστικό τρόπο, ως κανόνες γλώσσας» (Sfez 1999). Είναι πράγματι γενικά αποδεκτό ότι η χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σε καθημερινό επίπεδο συχνά τροποποιεί τη μορφή των κλασικών επιστολών που αποστέλλονταν μέσω ταχυδρομείου. Οι εκφράσεις ευγένειας περιορίζονται στο ελάχιστο, ο τρόπος έκφρασης γίνεται άμεσος και συχνά οικείος. Η ταχύτητα της μετάδοσης παρακινεί τους/τις αλληλογραφούντες/σες να ανταλλάσσουν ερωτήσεις και απαντήσεις σε ένα στυλ τηλεγραφικό, που συχνά πλησιάζει τον προφορικό λόγο (Mendelshon 1998). Όμως, η κατάσταση αυτή δεν αποτελεί γενικό κανόνα και συχνά τα κείμενα εξακολουθούν να παραμένουν επεξεργασμένα στις περιστάσεις που απαιτείται. Αντίθετα, ο «προφορικός» λόγος γίνεται πραγματικά κυρίαρχος στα γραπτά μηνύματα που ανταλλάσσονται κατά τη διάρκεια των «σύγχρονων» συζητήσεων [chatts] στις οποίες επιδίδονται οι νέοι/ες. Στις περιπτώσεις αυτές κυριαρχεί, αναγκαστικά σχεδόν, ο σύντομος προφορικός λόγος, με τη χρήση κωδίκων και συντομεύσεων, δεδομένου ότι γίνεται ταυτόχρονη συζήτηση με περισσότερους/ες από δύο «συνομιλητές/τριες». Τέτοιας μορφής επικοινωνία συνηθίζεται κυρίως στα πανεπιστήμια, όπου οι φοιτητές/τριες έχουν, χωρίς κόστος, ελεύθερη πρόσβαση σε μηχανήματα και δίκτυα κατά τη διάρκεια όλης της ημέρας. Σπάνια όμως οι μαθητές/τριες των σχολείων βρίσκονται σε παρόμοιες συνθήκες.
Σε όλες τις προηγούμενες περιπτώσεις των εκπαιδευτικών προγραμμάτων κυριαρχεί η γραπτή γλώσσα. Είτε αυτό αφορά στο μάθημα της γλώσσας (με τα γλωσσολογικά παιχνίδια, τις ιστορίες, κλπ.), είτε αυτό αφορά στη συζήτηση πάνω σε θέματα ιστορίας και πολιτισμού. Αυτό που αλλάζει κάθε φορά ανάλογα με το θέμα είναι τα είδη των κειμένων που συντάσσουν οι μαθητές/τριες. Ας εξετάσουμε όμως ποιες είναι οι συνηθισμένες σχολικές δραστηριότητες για την καλλιέργεια του γραπτού λόγου; Τις περισσότερες φορές, οι μαθητές/τριες παράγουν κείμενα που δεν πρόκειται σχεδόν ποτέ να τα διαβάσει κανείς, παρά μόνο ο/η καθηγητής/ήτρια τους σε μια διαδικασία ελέγχου και αξιολόγησης. Όταν τα παιδιά δημιουργούν κείμενα για να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους για αυτο-έκφραση συνήθως δεν ενδιαφέρονται για την ορθογραφία και τη σωστή σύνταξη. Η αξιοποίηση του διαδικτύου μπορεί να τροποποιήσει τις συνθήκες έκφρασης και την ποιότητα των παραγόμενων γραπτών κειμένων. Το κείμενο εκλαμβάνει μια νέα διάσταση όταν οι μικροί/ές «συγγραφείς» είναι βέβαιοι/ες ότι, στην άλλη άκρη της «τηλεφωνικής γραμμής», έχουν ένα ανυπόμονο κοινό, έτοιμο να παραλάβει τις «εκδόσεις» τους. Ξαφνικά, επειδή το περιεχόμενο της γραπτής επικοινωνίας λαμβάνει μια νέα διάσταση, οι μαθητές/τριες πιο εύκολα αποκτούν επίγνωση του γεγονότος ότι πρέπει να εκφράζουν τις σκέψεις τους καθαρά, εφόσον οι ιδέες τους δεν θα πρέπει να παρανοηθούν από αναγνώστες/στριες, με τους/τις οποίους/ες ίσως δεν θα έχουν ποτέ τη δυνατότητα να συζητήσουν από κοντά. Η σύνταξη ενός κειμένου αρχικά σε χαρτί, και στη συνέχεια η πληκτρολόγησή του, επιτρέπει να δημιουργηθεί η αναγκαία «συναισθηματική απόσταση» ανάμεσα στο πρώτο γραπτό και στην τελική του ηλεκτρονική μορφή. Η μορφή αυτή, που δεν διατηρεί τα ίχνη του γραφικού χαρακτήρα, ευνοεί την αποστασιοποίηση από το κείμενο, φέρνοντας τον/τη μικρό/ή «συγγραφέα» πιο κοντά στη θέση του/της αναγνώστη/στριας. Συντελεί στο να αρθούν ψυχολογικά και γνωστικά εμπόδια για την αυτο-διόρθωση, με αποτέλεσμα τη βελτίωση προσωπικών κειμένων (διαδικασία που απαιτεί ανεπτυγμένες μεταγνωστικές δεξιότητες και είναι ιδιαίτερα σύνθετη για μικρούς/ές μαθητές/τριες) (Plane 1995). Η ίδια όμως η ύπαρξη ενός κοινού ανάγνωσης των γραπτών κειμένων μας θυμίζει τις προσπάθειες του Freinet για τη δημιουργία σχολικών δικτύων. Η προσέγγιση του Freinet, για να εντάξουμε τη γραφή σε μια δραστηριότητα με νόημα και κατευθυνόμενη από στόχους, εμπεριείχε τη δημιουργία κοινού από απόσταση για νέους/ες συγγραφείς μέσα από διασχολικές ανταλλαγές καθώς και την εμπλοκή της εκπαιδευτικής τεχνολογίας (την τυπογραφία κατά την εποχή του Freinet): «Το γεγονός ότι το γραπτό κείμενο θα διαβαστεί, θα συζητηθεί και θα αντιμετωπιστεί κριτικά συνιστά ένα ισχυρό κίνητρο. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από τα διασχολικά δίκτυα». Το γραπτό κείμενο δεν έχει νόημα, εκτός αν είμαστε αναγκασμένοι να καταφύγουμε σε αυτό για να επικοινωνήσουμε πέρα από το πλαίσιο που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τον προφορικό λόγο, πέρα δηλαδή από τα όρια του σχολείου. Απαιτείται, δηλαδή, η δημιουργία ενός κοινωνικού πλαισίου μέσα στο οποίο ο γραπτός λόγος έχει λόγο ύπαρξης. Είναι μερικές φορές εντυπωσιακό για τους/τις καθηγητές/τριες να διαπιστώνουν ότι μαθητές/τριες γνωστοί/ές για τις δυσκολίες τους στην ορθογραφία ή στη σύνταξη διορθώνουν με επιμέλεια τα λάθη τους. Η γραμματική και η ορθογραφία μαθαίνονται πολύ πιο εύκολα, όταν η γλώσσα γίνεται ένα εργαλείο αυθεντικής επικοινωνίας. Η εργασία πάνω σε διαφορετικά είδη κειμένων επιτρέπει την ανάπτυξη του γραπτού λόγου σε ποικίλα θέματα και τρόπους έκφρασης.
Ας εξετάσουμε τώρα ποιοι είναι παράγοντες που ευθύνονται για τα γενικότερα θετικά αποτελέσματα που παρατηρήθηκαν σε παρόμοιες μελέτες.
|
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ | ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ
