INTERPRETARI: 
μεσιτεύω, βοηθώ / ερμηνεύω, εξηγώ / κατανοώ / διερμηνεύω, μεταφράζω

interpres, interpretatio, interpretamentum

Απαντά ίσως περισσότερο από κάθε άλλον μεταφραστικό όρο ήδη από τον Κικέρωνα έως τα ύστερα λατινικά. Η κυριολεκτική σημασία του ρήματος δηλώνει την απαραίτητη για τη μεταφραστική διαδικασία διαμεσολάβηση. Καθώς βέβαια αυτού του είδους η διαμεσολάβηση αποσκοπούσε στην εξήγηση και αποσαφήνιση δυσνόητων, σκοτεινών ή αμφιλεγόμενων στοιχείων (απαντά συχνά π.χ. για αινίγματα, νόμους, οιωνούς κλπ.), εύλογα η έμφαση της μεταφραστικής του σημασίας αφορά το περιεχόμενο και τα νοήματα (

sententiae). Και φαίνεται ότι πρόκειται για όρο που πρωτίστως δηλώνει τη μετάφραση στην πρακτική διάστασή της, διερμηνεία (χωρία 4, 6) και απόδοση ορολογίας (χωρία 3, 5), χωρίς όμως να απουσιάζει και η απαιτητικότερη, λογοτεχνικών αξιώσεων μετάφραση (χωρία 1, 2).

Eίναι ένα από τα λίγα μεταφραστικά ρήματα που εμφανίζουν ονοματικούς όρους αντίστοιχης σημασίας και το μόνο με ποικιλία τέτοιων όρων (interpres, interpretatio, interpretamentum).

Το ουσιαστικό interpres δηλώνει κυρίως τον διερμηνέα μεταξύ δύο αλλόγλωσσων συνομιλητών, όπου ευνόητα ενδιαφέρει η σωστή απόδοση των απόψεών τους και καταρχήν δήλωνε την προφορική διερμηνεία (χωρία 7, 8, 9). Φαίνεται μάλιστα ότι στα κλασικά λατινικά δεν ξέφυγε ουσιαστικά από αυτή τη σημασία. Το interpres μπορεί βέβαια να δηλώνει και αυτόν που κάνει γραπτή μετάφραση (βλ. και TLL s.v.), ωστόσο σε όλα τα σχετικά χωρία (10, 11, 12, 13, 14) το ουσιαστικό εμφανίζεται πάντοτε αξιολογούμενο αρνητικά (non ut interpres), οπότε φαίνεται να διατηρεί την αρχική του σημασία (αυτός που μεταφράζει σαν απλός διερμηνέας), ώστε να γίνεται εμφανέστερη η απόσταση μεταξύ των μεταφραστικών απαιτήσεων. Ως περιγραφικός όρος για τον συντάκτη γραπτής μετάφρασης πρωτοαπαντά στον Κολουμέλλα, συγγραφέα της εποχής του Νέρωνα (χωρίο 15).

Η μεταφραστική σημασία του interpretatio είναι μάλλον όψιμη (πρωτοαπαντά στον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο) και καταρχήν περιορίζεται στην απόδοση συγκεκριμένων όρων, αφορά δηλ. τον πρακτικό κυρίως χαρακτήρα της μετάφρασης (χωρία 16, 17), χωρίς να αποκλείεται η χρήση της λέξης για να δηλωθεί και μια πιο απαιτητικού τύπου μετάφραση (χωρίο 18).

Ακόμη πιο όψιμο (απαντά στον Αύλο Γέλλιο, χωρία 19, 20) είναι το interpretamentum, που δηλώνει το αποτέλεσμα της μετάφρασης (=ερμήνευμα). Η ποικιλία, πάντως, ονοματικών όρων, υποδεικνύει τη σπουδαιότητα της λεξιλογικής αυτής οικογένειας στον μεταφραστικό τομέα.

1. Κικέρων, De legibus 2.17

2. Κικέρων, De finibus 2.20

3. Κικέρων, De officiis 2.5

4. Λίβιος, Ab urbe condita 45.29.3

5. Κοϊντιλιανός, Ιnstitutio Oratoria 5.10.1

6. Τάκιτος, Αnnales 2.60.3

7. Σαλλούστιος, Bellum Iugurthinum 109.4

8. Καίσαρας, De bello Gallico 1.19.3

9. Κικέρων, In Verrem II 3.84

10. Κικέρων, De optimo genere oratorum 13-14

11. Κικέρων, De finibus 1.6

12. Κικέρων, De finibus 3.15

13. Κικέρων, Tusculanae disputationes 3.41

14. Οράτιος, Ars Poetica 133-134

15. Κολουμέλλας, De re rustica 1.1.10

16. Πλίνιος, Naturalis Historia 1.21.109

17. Κοϊντιλιανος, Ιnstitutio Oratoria 2.14.2

18. Αύλος Γέλλιος, Noctes Atticae 15.26.2

19. Αύλος Γέλλιος, Noctes Atticae 5.18.7

20. Αύλος Γέλλιος, Noctes Atticae 7.2.2