TRANSFERRE: 
μεταφέρω, μετατοπίζω / μεταφέρω σε άλλη γλώσσα, μεταφράζω

translatio: μεταφορά, μετακίνηση / μεταφορά (ρητορ.) / μετάφραση

Συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτης γραμμής μεταφραστικών όρων, αφενός λόγω της συχνότητας εμφάνισής του και αφετέρου διότι αποτελεί την ετυμολογική μήτρα του αγγλικού translation. Είναι, ωστόσο, πιθανό ότι δεν πρόκειται για πρώιμο και παραδοσιακό όρο, μολονότι τα λεξικά (L-S και OLD) παραπέμπουν στον Κικέρωνα για τις πρώτες εμφανίσεις του (χωρία 1, 2). Τα σχετικά χωρία, όμως, δεν επιτρέπουν σαφή εκτίμηση της σημασίας του όρου και είναι πιθανό ότι δεν σημαίνει ακριβώς "μεταφράζω". Με βεβαιότητα εμφανίζεται αυτή η σημασία του σε μεταγενέστερη εποχή (πρώτη φορά στον Σενέκα τον Φιλόσοφο, χωρίο 3).

Στο χωρίο 2 του Κικέρωνα, ακόμη και αν το ρήμα δεν έχει καθαρά τη σημασία "μεταφράζω", αναγνωρίζεται η πορεία που οδήγησε σε αυτήν: το transferre σημαίνει "μεταφέρω, μεταφυτεύω σε νέο πολιτισμικό πλαίσιο ένα αξιόλογο ξένο κείμενο". Καθώς, όμως, ο κατεξοχήν μοχλός μιας τέτοιας επιχείρησης είναι η γλώσσα, εύλογα προκύπτει η σημασία "μεταφράζω", και το ρήμα καλύπτει όλο το εύρος της μεταφραστικής εργασίας: την πρακτικού τύπου απόδοση ορολογίας (χωρία 4, 8, 9, 12)· τη μετάφραση λογοτεχνικών (χωρία 3, 5) ή ευρύτερα γραμματειακών (χωρίο 10) κειμένων ή επιμέρους χωρίων. Εμφανίζεται επίσης στο πλαίσιο θεωρητικών απόψεων περί μεταφράσεως (χωρίο 7).

Μια συνύπαρξη της αρχικής κικερώνειας σημασίας και της μεταγενέστερης καθαρά μεταφραστικής διατηρείται στον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο (χωρίο 6), όπου η μεταφορά στον λατινικό λόγο (δηλ. η μετάφραση) των ιατρικών πραγματειών του Μιθριδάτη διαφημίζεται ως πολιτισμική ευεργεσία. Επίσης στον Αύλο Γέλλιο (χωρίο 11) το transferre χρησιμοποιείται στο πλαίσιο μιας μεταφορικής έκφρασης που παρομοιάζει τη μετάφραση με δύσκολη επιχείρηση μεταφοράς στοιχείων από έναν χώρο σε άλλον.

;Εκτός από το ρήμα απαντά με τη σημασία "μετάφραση" και το ουσιαστικό translatio (χωρίο 12), αν και όχι με τη συχνότητα και έμφαση που θα περίμενε κανείς από την ιστορική εξέλιξη του όρου.

1. Κικέρων, Εpistulae ad Atticum 6.2.3 [50 π.Χ.]

2. Κικέρων, De finibus 1.7

3. Σενέκας (φιλόσοφος), Consolatio ad Polybium 11.5

4. Σενέκας (φιλόσοφος), Επιστολές στον Λουκίλιο 58.7

5. Πλίνιος, Naturalis Historia 18.65

6. Πλίνιος, Naturalis Historia 25.7

7. Πλίνιος, Επιστολές 7.9.2

8.Κοϊντιλιανός, Ιnstitutio Oratoria 2.1.4

9. Κοϊντιλιανός, Ιnstitutio Oratoria 2.14.1-2

10. Κοϊντιλιανός, Ιnstitutio Oratoria 2.15.21

11. Αύλος Γέλλιος, Νoctes Αtticae 9.9.2

12. Κοϊντιλιανός, Ιnstitutio Oratoria 1.4.18