ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ: ΑΠΟ ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΟ ΛΟΓΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ: ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ, ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΘΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΟΡΦΩΣΗ ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Απαραίτητη προϋπόθεση για την περιγραφή και αποτίμηση των νέων στοιχείων που εισάγονται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση —και κυρίως στο λύκειο— στο πλαίσιο του γλωσσικού μαθήματος είναι να κατανοήσει κανείς τα διάφορα επίπεδα ονοματολογίας του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου —και κατά συνέπεια του ΥΠΕΠΘ— αναφορικά με το αντικείμενο αυτό. Σε επίπεδο προγραμμάτων σπουδών π.χ. υπάρχει σαφής διάκριση ανάμεσα στα αντικείμενα «Νεοελληνική Γλώσσα» (έτσι αναφέρεται το γλωσσικό μάθημα στην προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση), «Γλωσσική Διδασκαλία», «Νεοελληνική Λογοτεχνία» και «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία». Για καθένα από τα αντικείμενα αυτά υπάρχει και αντίστοιχο πρόγραμμα σπουδών (βλ. ΥΠΕΠΘ/ΠΙ 1999β).

Όπως όμως μπορεί να διαβάσει κανείς στον πρόλογο της σχετικής έκδοσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, «το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο έχει συντάξει προγράμματα σπουδών για τα εξής γνωστικά αντικείμενα», αναφέροντας ως πρώτο τέτοιο γνωστικό αντικείμενο το «Γλώσσα-Ιστορία». Αν αφήσει κανείς κατά μέρος τη νομιμότητα της σύζευξης Γλώσσας και Ιστορίας σε ενιαίο γνωστικό αντικείμενο, παρατηρεί εν τούτοις ότι όλα τα προαναφερθέντα αντικείμενα διδασκαλίας, για τα οποία υπάρχουν ξεχωριστά προγράμματα σπουδών, εντάσσονται στο γνωστικό αντικείμενο «Γλώσσα». Μάλιστα τα ξεχωριστά προγράμματα σπουδών συνδέονται μεταξύ τους μέσω του «Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών Ελληνικής Γλώσσας» (ΥΠΕΠΘ/ΠΙ 1998α, 13). Στον ίδιο τόμο διαβάζουμε ότι η «Ελληνική Γλώσσα» είναι γνωστικός τομέας (ό.π., 7). Έτσι θα κατέληγε κανείς στο συμπέρασμα ότι η «Γλωσσική Διδασκαλία», η «Νεοελληνική Λογοτεχνία», και η «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία» —για να περιοριστούμε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση— είναι μαθήματα που εντάσσονται στον ίδιο «γνωστικό τομέα», ο οποίος ονομάζεται «Ελληνική Γλώσσα». Πάλι από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο μαθαίνουμε, όμως, ότι τα «Αρχαία Ελληνικά» και τα «Νέα Ελληνικά» είναι διαφορετικά μαθήματα — και μάλιστα μαζί με τα Λατινικά, την Ιστορία, τη Φιλοσοφία και την Ψυχολογία αποτελούν τα «φιλολογικά μαθήματα». Η σύγχυση επιτείνεται ακόμη περισσότερο με τους πίνακες των μαθημάτων Γενικής Παιδείας στο Λύκειο, όπου ένα από τα μαθήματα για τις τάξεις Α΄ και Β΄ εμφανίζεται με το όνομα «Ελληνικά (Νέα)», ενώ στη Γ΄ υπάρχει ένας άλλος τίτλος, συγκεκριμένα «Ελληνική Γραμματεία». Η ανασφάλεια του αναγνώστη ολοκληρώνεται, όταν στον ίδιο τόμο (σελ. 79) δει τον πίνακα με το ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθημάτων Γενικής Παιδείας για το Λύκειο και σ’ αυτόν τα μαθήματα «Έκφραση-Έκθεση» και «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», ενώ λίγες σελίδες πιο κάτω διαβάζει: «Το μάθημα της Γλώσσας (Έκφραση-Έκθεση) ως μάθημα Γενικής Παιδείας διδάσκεται, εξετάζεται και βαθμολογείται χωριστά από την Νεοελληνική Λογοτεχνία, αλλά κατά τα προβλεπόμενα από το Π.Δ. 246/1998 για την ‘’Αξιολόγηση των μαθητών’’ (ΦΕΚ 183/Α΄/32-7-98, Κεφ. Γ΄, άρθ. 18Β΄), τα δύο μαθήματα, υπό την κοινή ονομασία «Νέα Ελληνικά» στις τάξεις Α΄και Β΄ και «Ελληνική Γραμματεία» στην Γ΄ τάξη του Ενιαίου Λυκείου, φέρονται με ενιαίο τελικό βαθμό, που είναι ο μέσος όρος τους».

Ανεξάρτητα από την πολλαπλή ταξινόμηση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, το παρόν άρθρο πρόκειται να εστιαστεί στα προγράμματα σπουδών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης —με έμφαση στο λύκειο— για τη «Γλωσσική Διδασκαλία» και τη «Νεοελληνική Λογοτεχνία», θεωρώντας τα κλάδους του γλωσσικού μαθήματος. Για το γυμνάσιο ο τίτλος του μαθήματος είναι «Νέα Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία» και εκπροσωπείται από τους κλάδους του «Γλωσσική Διδασκαλία» και «Έκθεση και Διδασκαλία Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» (ΥΠΕΠΘ/ΠΙ 1997: 25 κ.ε.), ενώ για το λύκειο το μάθημα υφίσταται, όπως τονίστηκε ήδη, με διαφορετικές ετικέτες.