ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ:
ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ, ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ
ΚΑΙ ΕΘΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΟΡΦΩΣΗ
Οι γενικοί στόχοι διδασκαλίας
της λογοτεχνίας στη
δευτεροβάθμια εκπαίδευση κινούνται σε τρεις
αξονες:
Αισθητικός άξονας (ό,τι
σχετίζεται με τη διαπαιδαγώγηση του ατόμου στην
εκτίμηση, την απόλαυση αλλά και την παραγωγή
κειμένων με καλλιτεχνικό ενδιαφέρον, γενικά η
εξοικείωση του/της μαθητή/τριας με το κείμενο ως
αισθητικό αγαθό).
Πολιτικός/ιδεολογικός άξονας
(η διδασκαλία της λογοτεχνίας ως μέσο
διαμόρφωσης στάσεων και αξιών —ακόμη και
συμπεριφορών— που κρίνονται άξιες λόγου από το
σύνολο, κατά την κρίση πάντοτε των συντακτών του
προγράμματος σπουδών).
Συστημικός άξονας (ό,τι
σχετίζεται με τη μεταγλώσσα, την ανατομία του
κειμένου, την ανάλυσή του και γενικότερα με τον
κώδικα της λογοτεχνικής ανάλυσης).
Το νεοτερικό στοιχείο στη
διδασκαλία της λογοτεχνίας —πάντοτε σε επίπεδο
στοχοθεσίας— είναι η προσπάθεια απομάκρυνσης
από την παραδοσιακή αντιμετώπιση της
λογοτεχνίας στο σχολείο ως
φρονηματιστικού-ηθικοπλαστικού μαθήματος, στο
πλαίσιο της διαμόρφωσης εθνικής, θρησκευτικής
και ηθικής συνείδησης των μαθητών/τριών. Η
απόπειρα όμως αυτή είναι μάλλον άτολμη, καθώς ο
λογοτεχνικός λόγος δεν αντιμετωπίζεται ως ένα
είδος λόγου για το οποίο ισχύει στις γενικές της
γραμμές η ίδια θεωρία επικοινωνίας και
κοινωνικής αλληλεπίδρασης, όπως και στα υπόλοιπα
είδη, αλλά παρουσιάζεται ως ιδιαίτερο είδος μέσα
από το οποίο καλλιεργούνται ειδικές ευαισθησίες
(βλ. ΥΠΕΠΘ/ΠΙ 1998α, 59), και μάλιστα με βιωματικό
τρόπο (βλ. ΥΠΕΠΘ/ΠΙ 1999β, 163). Ταυτόχρονα, όπως και
στις παραδοσιακές διδακτικές της λογοτεχνίας
για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η διδασκαλία
του συγκεκριμένου μαθήματος δεν παραιτείται από
τη διαμόρφωση στάσεων και αξιών, δηλαδή από την
απόπειρα δημιουργίας φρονήματος. Το άτολμο της πρωτοβουλίας
φαίνεται και από τις ανεπιτυχείς προσπάθειες
συνδυσμού του παλαιού με το νέο. Το παλαιό
(ουσιοκρατικό) στοιχείο εκφράζεται με την ιδέα
ότι υπάρχουν σπουδαία λογοτεχνήματα με τα οποία
αν οι μαθητές/τριές έρθουν σε επαφή και ασκηθούν
να χειρίζονται, θα μπορέσουν να διαμορφώσουν
επιθυμητές στάσεις και αξίες. Το νέο (ρελατιβιστικό)
στοιχείο εκφράζεται με την αναγνώριση ατομικών
περιθωρίων για τη διαμόρφωση στάσεων και αξιών
μέσα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας. Η συγκατοίκηση μέσα στην
ίδια διδακτικολογική στέγη δύο ασύμβατων
φιλοσοφιών δημιουργεί σύγχυση ως προς την
πραγματική κατεύθυνση των προγραμμάτων σπουδών
για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας. Μόνο σε ό,τι
αφορά τον γλωσσικό στόχο της διδασκαλίας της
λογοτεχνίας έχουμε μια ορατή μετατόπιση από τη
(διδακτικολογική) παράδοση, καθώς με τρόπο σαφή
το λογοτεχνικό κείμενο δεν θεωρείται πλέον εκ
προδιαγραφής «πρότυπο κείμενο». |
